Edukacja wczesnoszkolna - klasa II

język angielski - klasa  II                                                                                     

 

W bieżącym roku szkolnym realizujemy programy  i projekty :

• "Owoce w szkole"
• "Szklanka mleka dla każdego ucznia"
• Kubusiowi Przyjaciele Natury
• "Ratujemy i uczymy ratować" WOŚP
• Psia Lekcja
• Program edukacji ekologicznej EkoMisja Nie Marnuję
• Ekoeksperymentarium 
• Czysta woda zdrowia doda

• Projekt U. Dz. "Planeta zdrowia. Dlaczego nasze kości są twarde? "

  Plan lekcji w klasie I

Uczniowie klasy drugiej kończą zajęcia o 11.35 w poniedziałki i czwartki , o 12.35 we, wtorki  w środy i piątki.

Dożywianie godz. 10.35

 

ZAPRASZAM UCZNIÓW I RODZICÓW NA KONSULTACJE (także telefoniczne)

w każdą środę w godz. 10.50- 11.35

 

PODSTAWA PROGRAMOWA

Preambuła podstawy programowej kształcenia ogólnego
dla szkoły podstawowej
Kształcenie w szkole podstawowej stanowi fundament wykształcenia. Zadaniem szkoły
jest łagodne wprowadzenie dziecka w świat wiedzy, przygotowanie do wykonywania
obowiązków ucznia oraz wdrażanie do samorozwoju. Szkoła zapewnia bezpieczne warunki
oraz przyjazną atmosferę do nauki, uwzględniając indywidualne możliwości i potrzeby
edukacyjne ucznia. Najważniejszym celem kształcenia w szkole podstawowej jest dbałość
o integralny rozwój biologiczny, poznawczy, emocjonalny, społeczny i moralny ucznia.
Kształcenie w szkole podstawowej trwa osiem lat i jest podzielone na dwa etapy edukacyjne:
1) I etap edukacyjny obejmujący klasy I–III szkoły podstawowej – edukacja wczesnoszkolna;
2) II etap edukacyjny obejmujący klasy IV–VIII szkoły podstawowej.
Kształcenie ogólne w szkole podstawowej ma na celu:
1) wprowadzanie uczniów w świat wartości, w tym ofiarności, współpracy, solidarności,
altruizmu, patriotyzmu i szacunku dla tradycji, wskazywanie wzorców
postępowania i budowanie relacji społecznych, sprzyjających bezpiecznemu rozwojowi
ucznia (rodzina, przyjaciele);
2) wzmacnianie poczucia tożsamości indywidualnej, kulturowej, narodowej, regionalnej
i etnicznej;
3) formowanie u uczniów poczucia godności własnej osoby i szacunku dla godności
innych osób;
4) rozwijanie kompetencji, takich jak: kreatywność, innowacyjność i przedsiębiorczość;
5) rozwijanie umiejętności krytycznego i logicznego myślenia, rozumowania, argumentowania
i wnioskowania;
6) ukazywanie wartości wiedzy jako podstawy do rozwoju umiejętności;
7) rozbudzanie ciekawości poznawczej uczniów oraz motywacji do nauki;
8) wyposażenie uczniów w taki zasób wiadomości oraz kształtowanie takich umiejętności,
które pozwalają w sposób bardziej dojrzały i uporządkowany zrozumieć świat;
9) wspieranie ucznia w rozpoznawaniu własnych predyspozycji i określaniu drogi
dalszej edukacji;
10) wszechstronny rozwój osobowy ucznia przez pogłębianie wiedzy oraz zaspokajanie
i rozbudzanie jego naturalnej ciekawości poznawczej;
11) kształtowanie postawy otwartej wobec świata i innych ludzi, aktywności w życiu
społecznym oraz odpowiedzialności za zbiorowość;
12) zachęcanie do zorganizowanego i świadomego samokształcenia opartego
na umiejętności przygotowania własnego warsztatu pracy;
13) ukierunkowanie ucznia ku wartościom.
Najważniejsze umiejętności rozwijane w ramach kształcenia ogólnego w szkole podstawowej
to:
1) sprawne komunikowanie się w języku polskim oraz w językach obcych nowożytnych;
2) sprawne wykorzystywanie narzędzi matematyki w życiu codziennym, a także
kształcenie myślenia matematycznego;
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
14
3) poszukiwanie, porządkowanie, krytyczna analiza oraz wykorzystanie informacji
z różnych źródeł;
4) kreatywne rozwiązywanie problemów z różnych dziedzin ze świadomym wykorzystaniem
metod i narzędzi wywodzących się z informatyki, w tym programowanie;
5) rozwiązywanie problemów, również z wykorzystaniem technik mediacyjnych;
6) praca w zespole i społeczna aktywność;
7) aktywny udział w życiu kulturalnym szkoły, środowiska lokalnego oraz kraju.
W procesie kształcenia ogólnego szkoła podstawowa na każdym przedmiocie kształtuje
kompetencje językowe uczniów oraz dba o wyposażenie uczniów w wiadomości i umiejętności
umożliwiające komunikowanie się w języku polskim w sposób poprawny i zrozumiały.
Ważnym zadaniem szkoły jest kształcenie w zakresie porozumiewania się w językach
obcych nowożytnych. W klasach I–VI szkoły podstawowej uczniowie uczą się jednego
języka obcego nowożytnego, natomiast w klasach VII i VIII – dwóch języków obcych nowożytnych.
Od klasy VII uczniowie mogą także realizować nauczanie dwujęzyczne, jeżeli
szkoła zorganizuje taką formę kształcenia.
Zadaniem szkoły podstawowej jest wprowadzenie uczniów w świat literatury, ugruntowanie
ich zainteresowań czytelniczych oraz wyposażenie w kompetencje czytelnicze
potrzebne do krytycznego odbioru utworów literackich i innych tekstów kultury. Szkoła
podejmuje działania mające na celu rozbudzenie u uczniów zamiłowania do czytania oraz
działania sprzyjające zwiększeniu aktywności czytelniczej uczniów, kształtuje postawę dojrzałego
i odpowiedzialnego czytelnika, przygotowanego do otwartego dialogu z dziełem
literackim. W procesie kształcenia i wychowania wskazuje rolę biblioteki (szkolnej, publicznej,
naukowej i in.) oraz zachęca do podejmowania indywidualnych prób twórczych.
Wysokie kompetencje czytelnicze wpływają na sukces uczniów w szkole, a w późniejszym
życiu pozwalają pokonywać uczniom ograniczenia i trudności związane z mniej sprzyjającym
środowiskiem społecznym.
Czytanie jako umiejętność rozumienia, wykorzystywania i refleksyjnego przetwarzania
tekstów, w tym tekstów kultury, to jedna z najważniejszych umiejętności zdobywanych
przez ucznia w procesie kształcenia.
Dzieci, które dużo czytają, mają bogaty zasób słownictwa, z łatwością nazywają swoje
uczucia i wchodzą w relacje z rówieśnikami, rzadziej sprawiają kłopoty wychowawcze,
mając lepiej rozwiniętą wyobraźnię umożliwiającą obiektywne spojrzenie na zachowania
własne i innych, w konsekwencji lepiej radzą sobie z obowiązkami szkolnymi, a także
funkcjonowaniem w społeczności szkolnej.
Ważne jest, aby zainteresować ucznia czytaniem na poziomie szkoły podstawowej. Uczeń
powinien mieć zapewniony kontakt z książką, np. przez udział w zajęciach, na których
czytane są na głos przez nauczycieli fragmenty lektur, lub udział w zajęciach prowadzonych
w bibliotece szkolnej. W ten sposób rozwijane są kompetencje czytelnicze, które
ukształtują nawyk czytania książek również w dorosłym życiu.
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
15
Szkoła ma stwarzać uczniom warunki do nabywania wiedzy i umiejętności potrzebnych
do rozwiązywania problemów z wykorzystaniem metod i technik wywodzących się z informatyki,
w tym logicznego i algorytmicznego myślenia, programowania, posługiwania się
aplikacjami komputerowymi, wyszukiwania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł,
posługiwania się komputerem i podstawowymi urządzeniami cyfrowymi oraz stosowania
tych umiejętności na zajęciach z różnych przedmiotów m.in. do pracy nad tekstem,
wykonywania obliczeń, przetwarzania informacji i jej prezentacji w różnych postaciach.
Szkoła ma również przygotowywać ich do dokonywania świadomych i odpowiedzialnych
wyborów w trakcie korzystania z zasobów dostępnych w internecie, krytycznej analizy
informacji, bezpiecznego poruszania się w przestrzeni cyfrowej, w tym nawiązywania
i utrzymywania opartych na wzajemnym szacunku relacji z innymi użytkownikami sieci.
Szkoła oraz poszczególni nauczyciele podejmują działania mające na celu zindywidualizowane
wspomaganie rozwoju każdego ucznia, stosownie do jego potrzeb i możliwości.
Uczniom z niepełnosprawnościami, w tym uczniom z niepełnosprawnością intelektualną
w stopniu lekkim, nauczanie dostosowuje się do ich możliwości psychofizycznych oraz
tempa uczenia się. Wybór form indywidualizacji nauczania powinien wynikać z rozpoznania
potencjału każdego ucznia. Jeśli nauczyciel pozwoli uczniowi na osiąganie sukcesu
na miarę jego możliwości, wówczas ma on szansę na rozwój ogólny i edukacyjny. Zatem
nauczyciel powinien tak dobierać zadania, aby z jednej strony nie przerastały one możliwości
ucznia (uniemożliwiały osiągnięcie sukcesu), a z drugiej nie powodowały obniżenia
motywacji do radzenia sobie z wyzwaniami.
Ważną rolę w kształceniu i wychowaniu uczniów w szkole podstawowej odgrywa edukacja
zdrowotna. Zadaniem szkoły jest kształtowanie postaw prozdrowotnych uczniów,
w tym wdrożenie ich do zachowań higienicznych, bezpiecznych dla zdrowia własnego
i innych osób, a ponadto ugruntowanie wiedzy z zakresu prawidłowego odżywiania się,
korzyści płynących z aktywności fizycznej, a także stosowania profilaktyki.
Kształcenie i wychowanie w szkole podstawowej sprzyja rozwijaniu postaw obywatelskich,
patriotycznych i społecznych uczniów. Zadaniem szkoły jest wzmacnianie poczucia
tożsamości narodowej, przywiązania do historii i tradycji narodowych, przygotowanie
i zachęcanie do podejmowania działań na rzecz środowiska szkolnego i lokalnego, w tym
do angażowania się w wolontariat. Szkoła dba o wychowanie dzieci i młodzieży w duchu
akceptacji i szacunku dla drugiego człowieka, kształtuje postawę szacunku dla środowiska
przyrodniczego, w tym upowszechnia wiedzę o zasadach zrównoważonego rozwoju,
motywuje do działań na rzecz ochrony środowiska oraz rozwija zainteresowanie ekologią.
Zadaniem szkoły jest przygotowanie uczniów do wyboru kierunku kształcenia i zawodu.
Szkoła prowadzi zajęcia z zakresu doradztwa zawodowego.
Duże znaczenie dla rozwoju młodego człowieka oraz jego sukcesów w dorosłym życiu
ma nabywanie kompetencji społecznych takich jak komunikacja i współpraca w grupie,
w tym w środowiskach wirtualnych, udział w projektach zespołowych lub indywidualnych
oraz organizacja i zarządzanie projektami.
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
16
Zastosowanie metody projektu, oprócz wspierania w nabywaniu wspomnianych wyżej
kompetencji, pomaga również rozwijać u uczniów przedsiębiorczość i kreatywność oraz
umożliwia stosowanie w procesie kształcenia innowacyjnych rozwiązań programowych,
organizacyjnych lub metodycznych.
Metoda projektu zakłada znaczną samodzielność i odpowiedzialność uczestników, co
stwarza uczniom warunki do indywidualnego kierowania procesem uczenia się. Wspiera
integrację zespołu klasowego, w którym uczniowie, dzięki pracy w grupie, uczą się rozwiązywania
problemów, aktywnego słuchania, skutecznego komunikowania się, a także
wzmacniają poczucie własnej wartości. Metoda projektu wdraża uczniów do planowania
oraz organizowania pracy, a także dokonywania samooceny. Projekty swoim zakresem
mogą obejmować jeden lub więcej przedmiotów. Pozwalają na współdziałanie szkoły ze
środowiskiem lokalnym oraz na zaangażowanie rodziców uczniów.
Projekty mogą być wykonywane indywidualnie lub zespołowo. Uczniowie podczas pracy
nad projektami powinni mieć zapewnioną pomoc nauczyciela – opiekuna. Nauczyciele korzystający
z metody projektu mogą indywidualizować techniki pracy, różnicując wymagania.
Wyboru treści podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej,
które będą realizowane metodą projektu, może dokonywać nauczyciel samodzielnie lub
w porozumieniu z uczniami.
Projekt, w zależności od potrzeb, może być realizowany np. przez tydzień, miesiąc, semestr
lub być działaniem całorocznym. W organizacji pracy szkoły można uwzględnić również
takie rozwiązanie, które zakłada, że w określonym czasie w szkole nie są prowadzone
zajęcia z podziałem na poszczególne lekcje, lecz są one realizowane metodą projektu.
Przy realizacji projektu wskazane jest wykorzystywanie technologii informacyjno-komunikacyjnych.
Opis wiadomości i umiejętności zdobytych przez ucznia w szkole podstawowej jest przedstawiany
w języku efektów uczenia się, zgodnie z Polską Ramą Kwalifikacji1.
Działalność edukacyjna szkoły określona jest przez:
1) szkolny zestaw programów nauczania;
2) program wychowawczo-profilaktyczny szkoły.
Szkolny zestaw programów nauczania oraz program wychowawczo-profilaktyczny szkoły
tworzą spójną całość i muszą uwzględniać wszystkie wymagania opisane w podstawie
programowej. Ich przygotowanie i realizacja są zadaniem zarówno całej szkoły, jak i każdego
nauczyciela.
Obok zadań wychowawczych i profilaktycznych nauczyciele wykonują również działania
opiekuńcze odpowiednio do istniejących potrzeb.
1 Ustawa z dnia 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji (Dz. U. z 2016 r. poz. 64, z późn. zm.).
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
17
Działalność wychowawcza szkoły należy do podstawowych celów polityki oświatowej
państwa. Wychowanie młodego pokolenia jest zadaniem rodziny i szkoły, która w swojej
działalności musi uwzględniać wolę rodziców, ale także i państwa, do którego obowiązków
należy stwarzanie właściwych warunków wychowania. Zadaniem szkoły jest ukierunkowanie
procesu wychowawczego na wartości, które wyznaczają cele wychowania
i kryteria jego oceny. Wychowanie ukierunkowane na wartości zakłada przede wszystkim
podmiotowe traktowanie ucznia, a wartości skłaniają człowieka do podejmowania odpowiednich
wyborów czy decyzji. W realizowanym procesie dydaktyczno-wychowawczym
szkoła podejmuje działania związane z miejscami ważnymi dla pamięci narodowej, formami
upamiętniania postaci i wydarzeń z przeszłości, najważniejszymi świętami narodowymi
i symbolami państwowymi.
W szkole podstawowej na I etapie edukacyjnym, obejmującym klasy I–III – edukacja
wczesnoszkolna, edukacja realizowana jest w formie kształcenia zintegrowanego. Na II
etapie edukacyjnym, obejmującym klasy IV–VIII, realizowane następujące przedmioty:
1) język polski;
2) język obcy nowożytny;
3) drugi język obcy nowożytny;
4) muzyka;
5) plastyka;
6) historia;
7) wiedza o społeczeństwie;
8) przyroda;
9) geografia;
10) biologia;
11) chemia;
12) fizyka;
13) matematyka;
14) informatyka;
15) technika;
16) wychowanie fizyczne;
17) edukacja dla bezpieczeństwa;
18) wychowanie do życia w rodzinie2;
19) etyka;
20) język mniejszości narodowej lub etnicznej3;
21) język regionalny – język kaszubski3.
2 Sposób nauczania przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie określają przepisy wydane na podstawie
art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach
dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. poz. 78, z późn. zm.).
3 Przedmiot język mniejszości narodowej lub etnicznej oraz przedmiot język regionalny – język kaszubski
jest realizowany w szkołach (oddziałach) z nauczaniem języka mniejszości narodowych lub etnicznych oraz
języka regionalnego – języka kaszubskiego, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 13 ust. 3
ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2016 r. poz. 1943, z późn. zm.).
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
18
I etap edukacyjny: klasy I–III – edukacja wczesnoszkolna
Celem edukacji wczesnoszkolnej jest wspieranie całościowego rozwoju dziecka. Proces
wychowania i kształcenia prowadzony w klasach I–III szkoły podstawowej umożliwia
dziecku odkrywanie własnych możliwości, sensu działania oraz gromadzenie doświadczeń
na drodze prowadzącej do prawdy, dobra i piękna. Edukacja na tym etapie jest ukierunkowana
na zaspokojenie naturalnych potrzeb rozwojowych ucznia. Szkoła respektuje
podmiotowość ucznia w procesie budowania indywidualnej wiedzy oraz przechodzenia
z wieku dziecięcego do okresu dorastania. W efekcie takiego wsparcia dziecko osiąga
dojrzałość do podjęcia nauki na II etapie edukacyjnym.
Do zadań szkoły w zakresie edukacji wczesnoszkolnej należy:
1) wspieranie wielokierunkowej aktywności dziecka przez organizowanie sytuacji
edukacyjnych umożliwiających eksperymentowanie i nabywanie doświadczeń oraz
poznawanie polisensoryczne, stymulujących jego rozwój we wszystkich obszarach:
fizycznym, emocjonalnym, społecznym i poznawczym;
2) zapewnienie prawidłowej organizacji zabawy, nauki i odpoczynku dla uzyskania ciągłości
procesów adaptacyjnych w odniesieniu do wszystkich dzieci, w tym rozwijających
się w sposób nieharmonijny, wolniejszy lub przyspieszony;
3) wspieranie:
a) aktywności dziecka, kształtującej umiejętność korzystania z rozwijających się
umysłowych procesów poznawczych, niezbędnych do tworzenia własnych
wzorów zabawy, nauki i odpoczynku,
b) wspieranie rozwoju mechanizmów uczenia się dziecka, prowadzące do osiągnięcia
przez nie kompetencji samodzielnego uczenia się;
4) wybór (opracowanie) programu nauczania opartego na treściach adekwatnych do
poziomu rozwoju dzieci, ich możliwości percepcyjnych, wyobrażeń i rozumowania
oraz uwzględniającego potrzeby i możliwości uczniów rozwijających się w sposób
nieharmonijny, wolniejszy lub przyspieszony;
5) planowa realizacja programu nauczania szanująca godność uczniów, ich naturalne
indywidualne tempo rozwoju, wspierająca indywidualność, oryginalność, wzmacniająca
poczucie wartości, zaspokajająca potrzebę poczucia sensu aktywności własnej
i współdziałania w grupie;
6) zapewnienie dostępu do wartościowych, w kontekście rozwoju ucznia, źródeł informacji
i nowoczesnych technologii;
7) organizacja zajęć:
a) dostosowanych do intelektualnych potrzeb i oczekiwań rozwojowych dzieci,
wywołujących zaciekawienie, zdumienie i radość odkrywania wiedzy, rozumienia
emocji, uczuć własnych i innych osób, sprzyjających utrzymaniu
zdrowia psychicznego, fizycznego i społecznego (szeroko rozumianej edukacji
zdrowotnej),
b) umożliwiających nabywanie doświadczeń poprzez zabawę, wykonywanie
eksperymentów naukowych, eksplorację, przeprowadzanie badań, rozwiązywanie
problemów w zakresie adekwatnym do możliwości i potrzeb rozwojowych
na danym etapie oraz z uwzględnieniem indywidualnych możliwości
każdego dziecka,
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
19
c) wspierających aktywności dzieci, rozwijających nawyki i zachowania adekwatne
do poznawanych wartości, takich jak: bezpieczeństwo własne i grupy,
sprawność fizyczna, zaradność, samodzielność, odpowiedzialność i poczucie
obowiązku,
d) wspierających rozumienie doświadczeń, które wynikają ze stopniowego przejścia
z dzieciństwa w wiek dorastania,
e) umożliwiających poznanie wartości i norm społecznych, których źródłem jest
rodzina, społeczność szkolna, społeczność lokalna i regionalna, naród, oraz
rozwijanie zachowań wynikających z tych wartości, a możliwych do zrozumienia
przez dziecko na danym etapie rozwoju,
f) wspierających poznawanie kultury narodowej, odbiór sztuki i potrzebę jej
współtworzenia w zakresie adekwatnym do etapu rozwojowego dziecka,
uwzględniających możliwości percepcji i rozumienia tych zagadnień na danym
etapie rozwoju dziecka,
g) wspierających dostrzeganie środowiska przyrodniczego i jego eksplorację,
możliwość poznania wartości i wzajemnych powiązań składników środowiska
przyrodniczego, poznanie wartości i norm, których źródłem jest zdrowy ekosystem,
oraz zachowań wynikających z tych wartości, a także odkrycia przez
dziecko siebie jako istotnego integralnego podmiotu tego środowiska,
h) umożliwiających zaspokojenie potrzeb poznawania kultur innych narodów,
w tym krajów Unii Europejskiej, różnorodnych zjawisk przyrodniczych, sztuki,
a także zabaw i zwyczajów dzieci innych narodowości, uwzględniających możliwości
percepcji i rozumienia tych zagadnień na danym etapie rozwoju dziecka;
8) organizacja przestrzeni edukacyjnej:
a) ergonomicznej, zapewniającej bezpieczeństwo oraz możliwość osiągania celów
edukacyjnych i wychowawczych,
b) umożliwiającej aktywność ruchową i poznawczą dzieci, nabywanie umiejętności
społecznych, właściwy rozwój emocjonalny oraz zapewniającej poczucie
bezpieczeństwa,
c) stymulującej systematyczny rozwój wrażliwości estetycznej i poczucia tożsamości,
umożliwiającej integrację uczniów, ich działalność artystyczną, społeczną
i inną wynikającą z programu nauczania oraz programu wychowawczo-
profilaktycznego;
9) współdziałanie z rodzicami, różnymi środowiskami, organizacjami i instytucjami,
uznanymi przez rodziców za źródło istotnych wartości, na rzecz tworzenia warunków
umożliwiających rozwój tożsamości dziecka;
10) systematyczne uzupełnianie, za zgodą rodziców, realizowanych treści wychowawczych
o nowe zagadnienia, wynikające z pojawienia się w otoczeniu dziecka zmian
i zjawisk istotnych dla jego bezpieczeństwa i harmonijnego rozwoju;
11) systematyczne wspieranie rozwoju mechanizmów uczenia się dziecka, prowadzące
do osiągnięcia przez nie umiejętności samodzielnego uczenia się.
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
20
Podstawa programowa edukacji wczesnoszkolnej
I etap edukacyjny: klasy I–III – edukacja wczesnoszkolna
Cele kształcenia – wymagania ogólne
Cele kształcenia – wymagania ogólne edukacji wczesnoszkolnej zostały opisane w odniesieniu
do czterech obszarów rozwojowych dziecka: fizycznego, emocjonalnego, społecznego
i poznawczego. Cele te uczeń osiąga w procesie wychowania i kształcenia przez
rozwój prostych czynności praktycznych i intelektualnych w czynności bardziej złożone.
Zbiór celów ogólnych przedstawia fundament, na którym oparta będzie początkowa praca
na II etapie edukacyjnym w klasach IV–VIII: zachowania, sprawności, umiejętności
i wiedzę początkową.
I.    W zakresie fizycznego obszaru rozwoju uczeń osiąga:
1) sprawności motoryczne i sensoryczne tworzące umiejętność skutecznego
działania i komunikacji;
2) świadomość zdrowotną w zakresie higieny, pielęgnacji ciała, odżywiania się
i trybu życia;
3) umiejętność wykorzystania własnej aktywności ruchowej w różnych sferach
działalności człowieka: zdrowotnej, sportowej, obronnej, rekreacyjnej i artystycznej;
4) umiejętność respektowania przepisów gier, zabaw zespołowych i przepisów
poruszania się w miejscach publicznych;
5) umiejętność organizacji bezpiecznych zabaw i gier ruchowych.
II.    W zakresie emocjonalnego obszaru rozwoju uczeń osiąga:
1) umiejętność rozpoznawania i rozumienia swoich emocji i uczuć oraz nazywania
ich;
2) umiejętność rozpoznawania, rozumienia i nazywania emocji oraz uczuć innych
osób; potrzebę tworzenia relacji;
3) umiejętność przedstawiania swych emocji i uczuć przy pomocy prostej wypowiedzi
ustnej lub pisemnej, różnorodnych artystycznych form wyrazu;
4) świadomość przeżywanych emocji i umiejętność panowania nad nimi oraz
wyrażania ich w sposób umożliwiający współdziałanie w grupie oraz adaptację
w nowej grupie;
5) umiejętność odczuwania więzi uczuciowej i potrzebę jej budowania, w tym
więzi z rodziną, społecznością szkoły i wspólnotą narodową;
6) umiejętność uświadamiania sobie uczuć przeżywanych przez inne osoby z jednoczesną
próbą zrozumienia, dlaczego one występują, a także różnicowania
form ich wyrażania w zależności od wieku;
7) umiejętność rozumienia odczuć zwierząt, wyrażania tych stanów za pomocą
wypowiedzi ustnych i pisemnych oraz różnorodnych artystycznych form wyrazu.
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
21
III.    W zakresie społecznego obszaru rozwoju uczeń osiąga:
1) świadomość wartości uznanych przez środowisko domowe, szkolne, lokalne
i narodowe; potrzebę aktywności społecznej opartej o te wartości;
2) umiejętność nazywania poznanych wartości, oceny postępowania innych ludzi,
odwoływania się w ocenie do przyjętych zasad i wartości;
3) potrzebę i umiejętność identyfikowania się z grupami społecznymi, które
dziecko reprezentuje, nazywania tych grup i ich charakterystycznych cech;
4) umiejętność przyjmowania konsekwencji swojego postępowania;
5) umiejętność tworzenia relacji, współdziałania, współpracy oraz samodzielnej
organizacji pracy w małych grupach, w tym organizacji pracy przy wykorzystaniu
technologii;
6) umiejętność samodzielnego wyrażania swoich oczekiwań i potrzeb społecznych;
7) umiejętność obdarzania szacunkiem koleżanek, kolegów i osoby dorosłe,
w tym starsze oraz okazywania go za pomocą prostych form wyrazu oraz stosownego
zachowania;
8) umiejętność samodzielnej organizacji czasu przeznaczonego na odpoczynek
indywidualny i w grupie;
9) umiejętność dbania o bezpieczeństwo własne i innych uczestników grupy,
w tym bezpieczeństwo związane z komunikacją za pomocą nowych technologii
oraz bezpieczeństwo uczestnictwa w ruchu drogowym.
IV.    W zakresie poznawczego obszaru rozwoju uczeń osiąga:
1) potrzebę i umiejętność samodzielnego, refleksyjnego, logicznego, krytycznego
i twórczego myślenia;
2) umiejętność poprawnego posługiwania się językiem polskim w mowie i piśmie,
pozwalającą na samodzielną aktywność, komunikację i efektywną naukę;
3) umiejętność czytania na poziomie umożliwiającym samodzielne korzystanie
z niej w różnych sytuacjach życiowych, w tym kontynuowanie nauki na kolejnym
etapie edukacyjnym i rozwijania swoich zainteresowań;
4) umiejętność rozumienia i używania prostych komunikatów w języku obcym;
5) umiejętność rozumienia podstawowych pojęć i działań matematycznych, samodzielne
korzystanie z nich w różnych sytuacjach życiowych, wstępnej matematyzacji
wraz z opisem tych czynności: słowami, obrazem, symbolem;
6) umiejętność stawiania pytań, dostrzegania problemów, zbierania informacji
potrzebnych do ich rozwiązania, planowania i organizacji działania, a także
rozwiązywania problemów;
7) umiejętność czytania prostych tekstów matematycznych, np. zadań tekstowych,
łamigłówek i zagadek, symboli;
8) umiejętność obserwacji faktów, zjawisk przyrodniczych, społecznych i gospodarczych,
wykonywania eksperymentów i doświadczeń, a także umiejętność
formułowania wniosków i spostrzeżeń;
9) umiejętność rozumienia zależności pomiędzy składnikami środowiska przyrodniczego;
10) umiejętność rozumienia legend, faktów historycznych, tradycji, elementów
kultury materialnej i duchowej oraz pojęć i symboli z nimi związanych, takich
jak: rodzina, dom, naród, ojczyzna, kraj;
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
22
11) umiejętność uczestnictwa w kulturze oraz wyrażania swych spostrzeżeń
i przeżyć za pomocą plastycznych, muzycznych i technicznych środków wyrazu,
a także przy użyciu nowoczesnych technologii;
12) umiejętność samodzielnej eksploracji świata, rozwiązywania problemów
i stosowania nabytych umiejętności w nowych sytuacjach życiowych.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Ogólne cele rozwoju ucznia, osiągane na zakończenie edukacji wczesnoszkolnej, są źródłem
celów szczegółowych, opisanych w formie efektów. Uczeń ma je osiągać, realizując
zadania, wymagające wielokierunkowej aktywności. Zakres tej aktywności wytyczają,
wymienione w podstawie programowej, efekty kształcenia, przyporządkowane poszczególnym
dyscyplinom naukowym. Przedstawienie efektów kształcenia w odniesieniu do
dyscyplin naukowych jest pewnego rodzaju konwencją, potrzebną dla uzyskania przejrzystości
opisu, a nie dyrektywą organizacyjną. Proces kształcenia na tym etapie ma charakter
zintegrowany, a nie przedmiotowy.
I.    Edukacja polonistyczna.
1.    Osiągnięcia w zakresie słuchania. Uczeń:
1) słucha z uwagą wypowiedzi nauczyciela, innych osób z otoczenia,
w różnych sytuacjach życiowych, wymagających komunikacji i wzajemnego
zrozumienia; okazuje szacunek wypowiadającej się osobie;
2) wykonuje zadanie według usłyszanej instrukcji; zadaje pytania w sytuacji
braku rozumienia lub braku pewności zrozumienia słuchanej
wypowiedzi;
3) słucha z uwagą lektur i innych tekstów czytanych przez nauczyciela,
uczniów i inne osoby;
4) słucha uważnie wypowiedzi osób podczas uroczystości, koncertów,
przedstawień, świąt narodowych i innych zdarzeń kulturalnych; przejawia
zachowanie adekwatne do sytuacji; słucha tekstów interpretowanych
artystycznie, szuka własnych wzorców poprawnej artykulacji
i interpretacji słownej w języku ojczystym;
5) słucha i czeka na swoją kolej, panuje nad chęcią nagłego wypowiadania
się, szczególnie w momencie wskazywania tej potrzeby przez
drugą osobę.
2.    Osiągnięcia w zakresie mówienia. Uczeń:
1) wypowiada się płynnie, wyraziście, stosując adekwatne do sytuacji
techniki języka mówionego: pauzy, zmianę intonacji, tempa i siły głosu;
2) formułuje pytania dotyczące sytuacji zadaniowych, wypowiedzi ustnych
nauczyciela, uczniów lub innych osób z otoczenia;
3) wypowiada się w formie uporządkowanej i rozwiniętej na tematy związane
z przeżyciami, zadaniem, sytuacjami szkolnymi, lekturą czy wydarzeniem
kulturalnym;
4) porządkuje swoją wypowiedź, poprawia w niej błędy, omawia treść
przeczytanych tekstów i ilustracji; nadaje znaczenie i tytuł obrazom,
a także fragmentom tekstów;
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
23
5) układa w formie ustnej opowiadanie oraz składa ustne sprawozdanie
z wykonanej pracy;
6) recytuje wiersze oraz wygłasza z pamięci krótkie teksty prozatorskie;
7) dobiera stosowną formę komunikacji werbalnej i własnego zachowania,
wyrażającą empatię i szacunek do rozmówcy;
8) wykonuje eksperymenty językowe, nadaje znaczenie czynnościom i doświadczeniom,
tworząc charakterystyczne dla siebie formy wypowiedzi.
3.    Osiągnięcia w zakresie czytania. Uczeń:
1) czyta płynnie, poprawnie i wyraziście na głos teksty zbudowane z wyrazów
opracowanych w toku zajęć, dotyczące rzeczywistych doświadczeń
dzieci i ich oczekiwań poznawczych;
2) czyta w skupieniu po cichu teksty zapisane samodzielnie w zeszycie
oraz teksty drukowane;
3) wyodrębnia postacie i zdarzenia w utworach literackich, ustala kolejność
zdarzeń, ich wzajemną zależność, odróżnia zdarzenia istotne od
mniej istotnych, postacie główne i drugorzędne; wskazuje cechy i ocenia
bohaterów, uzasadnia swą ocenę, wskazuje wydarzenie zmieniające
postępowanie bohatera, określa nastrój w utworze; odróżnia elementy
świata fikcji od realnej rzeczywistości; byty rzeczywiste od medialnych,
byty realistyczne od fikcyjnych;
4) wyszukuje w tekstach fragmenty według niego najpiękniejsze, najważniejsze,
trudne do zrozumienia lub określone przez nauczyciela;
5) eksperymentuje, przekształca tekst, układa opowiadania twórcze, np.
dalsze losy bohatera, komponuje początek i zakończenie tekstu na podstawie
ilustracji lub przeczytanego fragmentu utworu;
6) wyróżnia w czytanych utworach literackich dialog, opowiadanie, opis;
7) czyta samodzielnie wybrane książki.
4.    Osiągnięcia w zakresie pisania. Uczeń:
1) pisze odręcznie, czytelnie, płynnie, zdania i tekst ciągły, w jednej linii;
rozmieszcza właściwie tekst ciągły na stronie zeszytu, sprawdza i poprawia
napisany tekst;
2) układa i zapisuje opowiadanie złożone z 6–10 poprawnych wypowiedzeń
w ramach zagadnień opracowanych podczas zajęć; opisuje np.
osobę, przedmiot, element świata przyrody na podstawie własnych
obserwacji lub lektury;
3) pisze notatkę, życzenie, ogłoszenie, zaproszenie, podziękowanie, list;
zapisuje adres nadawcy i odbiorcy; pisze krótkie teksty, wykorzystując
aplikacje komputerowe;
4) pisze z pamięci i ze słuchu; przestrzega poprawności ortograficznej
w wyrazach poznanych i opracowanych podczas zajęć;
5) stosuje poprawnie znaki interpunkcyjne na końcu zdania i przecinki
przy wyliczaniu, zapisuje poznane i najczęściej stosowane skróty, w tym
skróty matematyczne;
6) porządkuje wyrazy w kolejności alfabetycznej według pierwszej i drugiej
litery;
7) zapisuje poprawnie liczebniki oraz wybrane, poznane w trakcie zajęć
pojęcia dotyczące różnych dyscyplin naukowych;
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
24
8) stosuje poprawną wielkość liter w zapisie tytułów utworów, książek,
poznanych nazw geograficznych, imion i nazwisk;
9) układa i zapisuje zdarzenia we właściwej kolejności, układa i zapisuje
plan wypowiedzi.
5.    Osiągnięcia w zakresie kształcenia językowego. Uczeń:
1) wyróżnia w wypowiedziach zdania, w zdaniach wyrazy, w wyrazach samogłoski
i spółgłoski;
2) rozpoznaje zdania oznajmujące, pytające, rozkazujące w wypowiedziach
ustnych i pisemnych;
3) przekształca zdania oznajmujące w pytania i odwrotnie oraz zdania pojedyncze
w złożone;
4) rozróżnia rzeczowniki, czasowniki, przymiotniki i stosuje je w poprawnej
formie;
5) rozpoznaje wyrazy o znaczeniu przeciwnym, wyrazy pokrewne i o znaczeniu
bliskoznacznym;
6) łączy wyrazy w wypowiedzenia i poprawnie formułuje zdanie pojedyncze
i zdanie złożone;
7) odróżnia i nazywa utwory wierszowane od pisanych prozą, określa,
który tekst jest notatką, zagadką, listem, życzeniem, podziękowaniem,
ogłoszeniem, opowiadaniem, opisem, listem.
6.    Osiągnięcia w zakresie samokształcenia. Uczeń:
1) podejmuje próby zapisu nowych, samodzielnie poznanych wyrazów
i sprawdza poprawność ich zapisu, korzystając ze słownika ortograficznego;
2) korzysta z różnych źródeł informacji, np. atlasów, czasopism dla dzieci,
słowników i encyklopedii czy zasobów internetu i rozwija swoje
zainteresowania;
3) wykorzystuje nabyte umiejętności do rozwiązywania problemów i eksploracji
świata, dbając o własny rozwój i tworząc indywidualne strategie
uczenia się.
Propozycja lektur do wspólnego i indywidualnego czytania:
1) Hans Christian Andersen, Baśnie (do wyboru);
2) Justyna Bednarek, Niesamowite przygody dziesięciu skarpetek (czterech prawych
i sześciu lewych);
3) Jan Brzechwa, Brzechwa dzieciom;
4) Alina Centkiewiczowa i Czesław Centkiewicz, Zaczarowana zagroda;
5) Waldemar Cichoń, Cukierku, ty łobuzie!;
6) Agnieszka Frączek, Rany Julek! O tym, jak Julian Tuwim został poetą;
7) Mira Jaworczakowa, Oto jest Kasia;
8) Grzegorz Kasdepke, Detektyw Pozytywka;
9) Leszek Kołakowski, Kto z was chciałby rozweselić pechowego nosorożca?;
10) Barbara Kosmowska, Dziewczynka z parku;
11) Maria Krüger, Karolcia;
12) Astrid Lindgren, Dzieci z Bullerbyn;
13) Hugh Lofting, Doktor Dolittle i jego zwierzęta;
14) Marcin Pałasz, Sposób na Elfa;
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
25
15) Joanna Papuzińska, Asiunia;
16) Danuta Parlak, Kapelusz Pani Wrony;
17) Roman Pisarski, O psie, który jeździł koleją;
18) Janina Porazińska, Pamiętnik Czarnego Noska;
19) Maria Terlikowska, Drzewo do samego nieba;
20) Julian Tuwim, Wiersze dla dzieci;
21) Barbara Tylicka, O krakowskich psach i kleparskich kotach. Polskie miasta
w baśni i legendzie;
22) Danuta Wawiłow, Najpiękniejsze wiersze;
23) Łukasz Wierzbicki, Afryka Kazika;
24) Łukasz Wierzbicki, Dziadek i niedźwiadek.
II.    Edukacja matematyczna.
1.    Osiągnięcia w zakresie rozumienia stosunków przestrzennych i cech wielkościowych.
Uczeń:
1) określa i prezentuje wzajemne położenie przedmiotów na płaszczyźnie
i w przestrzeni; określa i prezentuje kierunek ruchu przedmiotów oraz
osób; określa położenie przedmiotu na prawo/na lewo od osoby widzianej
z przodu (także przedstawionej na fotografii czy obrazku);
2) porównuje przedmioty pod względem wyróżnionej cechy wielkościowej,
np. długości czy masy; dokonuje klasyfikacji przedmiotów;
3) posługuje się pojęciami: pion, poziom, skos.
2.    Osiągnięcia w zakresie rozumienia liczb i ich własności. Uczeń:
1) liczy (w przód i wstecz) od podanej liczby po 1, po 2, po 10 itp.;
2) odczytuje i zapisuje, za pomocą cyfr, liczby od zera do tysiąca oraz wybrane
liczby do miliona (np. 1 500, 10 000, 800 000);
3) wyjaśnia znaczenie cyfr w zapisie liczby; wskazuje jedności, dziesiątki,
setki itd., określa kolejność, posługując się liczbą porządkową;
4) porównuje liczby; porządkuje liczby od najmniejszej do największej
i odwrotnie; rozumie sformułowania typu: liczba o 7 większa, liczba
o 10 mniejsza; stosuje znaki: <, =, >.
3.    Osiągnięcia w zakresie posługiwania się liczbami. Uczeń:
1) wyjaśnia istotę działań matematycznych – dodawania, odejmowania,
mnożenia, dzielenia oraz związki między nimi; korzysta intuicyjnie
z własności działań;
2) dodaje do podanej liczby w pamięci i od podanej liczby odejmuje w pamięci:
liczbę jednocyfrową, liczbę 10, liczbę 100 oraz wielokrotności 10
i 100 (w prostszych przykładach);
3) mnoży i dzieli w pamięci w zakresie tabliczki mnożenia; mnoży w pamięci
przez 10 liczby mniejsze od 20; rozwiązuje równania z niewiadomą
zapisaną w postaci okienka (uzupełnia okienko); stosuje własne
strategie, wykonując obliczenia; posługuje się znakiem równości i znakami
czterech podstawowych działań;
4) dodaje i odejmuje liczby dwucyfrowe, zapisując w razie potrzeby cząstkowe
wyniki działań lub, wykonując działania w pamięci, od razu podaje
wynik; oblicza sumy i różnice większych liczb w prostych przykładach
typu: 250 + 50, 180 – 30; mnoży liczby dwucyfrowe przez 2, zapisując,
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
26
jeśli ma taką potrzebę, cząstkowe wyniki działań; przy obliczeniach stosuje
własne strategie.
4.    Osiągnięcia w zakresie czytania tekstów matematycznych. Uczeń:
1) analizuje i rozwiązuje zadania tekstowe proste i wybrane złożone;
dostrzega problem matematyczny oraz tworzy własną strategię jego
rozwiązania, odpowiednią do warunków zadania; opisuje rozwiązanie
za pomocą działań, równości z okienkiem, rysunku lub w inny wybrany
przez siebie sposób;
2) układa zadania i je rozwiązuje, tworzy łamigłówki matematyczne, wykorzystuje
w tym procesie własną aktywność artystyczną, techniczną,
konstrukcyjną; wybrane działania realizuje za pomocą prostych aplikacji
komputerowych.
5.    Osiągnięcia w zakresie rozumienia pojęć geometrycznych. Uczeń:
1) rozpoznaje – w naturalnym otoczeniu (w tym na ścianach figur przestrzennych)
i na rysunkach – figury geometryczne: prostokąt, kwadrat,
trójkąt, koło; wyodrębnia te figury spośród innych figur; kreśli przy linijce
odcinki i łamane; rysuje odręcznie prostokąty (w tym kwadraty),
wykorzystując sieć kwadratową;
2) mierzy długości odcinków, boków figur geometrycznych itp.; podaje
wynik pomiaru, posługując się jednostkami długości: centymetr, metr,
milimetr; wyjaśnia związki między jednostkami długości; posługuje się
wyrażeniami dwumianowanymi; wyjaśnia pojęcie kilometr;
3) mierzy obwody różnych figur za pomocą narzędzi pomiarowych, także
w kontekstach z życia codziennego; oblicza obwód trójkąta i prostokąta
(w tym także kwadratu) o danych bokach;
4) dostrzega symetrię w środowisku przyrodniczym, w sztuce użytkowej
i innych wytworach człowieka obecnych w otoczeniu dziecka.
6.    Osiągnięcia w zakresie stosowania matematyki w sytuacjach życiowych oraz
w innych obszarach edukacji. Uczeń:
1) klasyfikuje obiekty i różne elementy środowiska społeczno-przyrodniczego
z uwagi na wyodrębnione cechy; dostrzega rytm w środowisku
przyrodniczym, sztuce użytkowej i innych wytworach człowieka, obecnych
w środowisku dziecka;
2) dzieli na dwie i cztery równe części, np. kartkę papieru, czekoladę; używa
pojęć: połowa, dwa i pół, cztery równe części, czwarta część lub
ćwierć;
3) wykonuje obliczenia pieniężne; zamienia złote na grosze i odwrotnie,
rozróżnia nominały na monetach i banknotach, wskazuje różnice w ich
sile nabywczej;
4) odczytuje godziny na zegarze ze wskazówkami oraz elektronicznym
(wyświetlającym cyfry w systemie 24-godzinnym); wykonuje proste
obliczenia dotyczące czasu; posługuje się jednostkami czasu: doba,
godzina, minuta, sekunda; posługuje się stoperem, aplikacjami telefonu,
tabletu, komputera; zapisuje daty np. swojego urodzenia lub
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
27
datę bieżącą; posługuje się kalendarzem; odczytuje oraz zapisuje znaki
rzymskie co najmniej do XII;
5) mierzy temperaturę za pomocą termometru oraz odczytuje ją;
6) dokonuje obliczeń szacunkowych w różnych sytuacjach życiowych;
7) waży; używa określeń: kilogram, dekagram, gram, tona; zna zależności
między tymi jednostkami; odmierza płyny; używa określeń: litr, pół litra,
ćwierć litra;
8) wykorzystuje warcaby, szachy i inne gry planszowe lub logiczne do
rozwijania umiejętności myślenia strategicznego, logicznego, rozumienia
zasad itd.; przekształca gry, tworząc własne strategie i zasady
organizacyjne;
9) wykorzystuje nabyte umiejętności do rozwiązywania problemów, działań
twórczych i eksploracji świata, dbając o własny rozwój i tworząc
indywidualne strategie uczenia się.
III.    Edukacja społeczna.
1.    Osiągnięcia w zakresie rozumienia środowiska społecznego. Uczeń:
1) identyfikuje się z grupą społeczną, do której należy: rodzina, klasa
w szkole, drużyna sportowa, społeczność lokalna, naród; respektuje
normy i reguły postępowania w tych grupach;
2) wyjaśnia, iż wszyscy ludzie posiadają prawa i obowiązki, wymienia własne
prawa i obowiązki, przestrzega ich i stosuje je w codziennym życiu;
3) przyjmuje konsekwencje swojego uczestnictwa w grupie i własnego
w niej postępowania w odniesieniu do przyjętych norm i zasad;
4) ocenia swoje postępowanie i innych osób, odnosząc się do poznanych
wartości, takich jak: godność, honor, sprawiedliwość, obowiązkowość,
odpowiedzialność, przyjaźń, życzliwość, umiar, powściągliwość, pomoc,
zadośćuczynienie, przepraszanie, uznanie, uczciwość, wdzięczność
oraz inne, respektowane przez środowisko szkolne;
5) przedstawia siebie i grupę, do której należy, zapisuje swój adres, adres
szkoły, zawód i miejsce pracy rodziców; posługuje się danymi osobistymi
wyłącznie w sytuacjach bezpiecznych dla siebie i reprezentowanych
osób; jest powściągliwy w używaniu takich danych w sytuacjach nowych
i wirtualnych;
6) rozpoznaje i nazywa wybrane grupy społeczne, do których nie należy,
a które wzbudzają jego zainteresowanie, np. drużyny i kluby sportowe,
zespoły artystyczne, a także inne narodowości;
7) opowiada ciekawostki historyczne dotyczące regionu, kraju, wyróżniając
w nich postaci fikcyjne i realne;
8) stosuje pojęcia: porozumienie, umowa; uczestniczy w wyborach samorządu
uczniowskiego w klasie, w szkole; wymienia przykłady powstałych
w efekcie porozumień i umów grup społecznych, np. stowarzyszenia
pomocy chorym i niepełnosprawnym dzieciom, organizacje
ekologiczne, a także stowarzyszenia dużych grup społecznych, jak miasta
i państwa czy Unia Europejska;
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
28
9) szanuje zwyczaje i tradycje różnych grup społecznych i narodów, przedstawia
i porównuje zwyczaje ludzi, np. dotyczące świąt w różnych regionach
Polski, a także w różnych krajach;
10) wykorzystuje pracę zespołową w procesie uczenia się, w tym przyjmując
rolę lidera zespołu i komunikuje się za pomocą nowych technologii.
2.    Osiągnięcia w zakresie orientacji w czasie historycznym. Uczeń:
1) opowiada o legendarnym powstaniu państwa polskiego, wyjaśnia
związek legendy z powstaniem godła i barw narodowych, przedstawia
wybrane legendy dotyczące regionu, w którym mieszka lub inne;
2) rozpoznaje: godło, barwy, hymn narodowy, mundur wojskowy, wybrane
stroje ludowe, np. związane z regionem Polski, w którym mieszka;
3) uczestniczy w świętach narodowych i innych ważnych dniach pamięci
narodowej; wykonuje kokardę narodową, biało-czerwony proporczyk;
zachowuje się godnie i z szacunkiem podczas śpiewania lub słuchania
hymnu, wciągania flagi na maszt itp.;
4) rozpoznaje i nazywa patrona szkoły, miejscowości, w której mieszka,
wyjaśnia pojęcie „patron”, wymienia imiona i nazwiska, np. pierwszego
władcy i króla Polski, obecnego prezydenta Polski, wymienia nazwę
pierwszej stolicy Polski;
5) wyjaśnia znaczenie wybranych zwyczajów i tradycji polskich;
6) opisuje znaczenie dorobku minionych epok w życiu człowieka, jest
świadomy, że stosuje w swej aktywności ten dorobek, np. cyfry arabskie
i rzymskie, papier, mydło, instrumenty muzyczne itp.;
7) opowiada historię własnej rodziny, przedstawia wybrane postacie i prezentuje
informacje o wielkich Polakach: królowa Jadwiga, król Stefan
Batory, astronom Mikołaj Kopernik, noblistka Maria Skłodowska-Curie,
alpinistka Wanda Rutkiewicz, papież Jan Paweł II, nauczycielka – cichociemna
gen. Elżbieta Zawacka „Zo”.
IV.    Edukacja przyrodnicza.
1.    Osiągnięcia w zakresie rozumienia środowiska przyrodniczego. Uczeń:
1) rozpoznaje w swoim otoczeniu popularne gatunki roślin i zwierząt,
w tym zwierząt hodowlanych, a także gatunki objęte ochroną;
2) rozpoznaje i wyróżnia cechy ekosystemów, takich jak: łąka, jezioro, rzeka,
morze, pole, staw, las, las gospodarczy; określa składowe i funkcje
ekosystemu na wybranym przykładzie, np. las, warstwy lasu, polany,
torfowiska, martwe drzewo w lesie;
3) rozpoznaje wybrane zwierzęta i rośliny, których w naturalnych warunkach
nie spotyka się w polskim środowisku przyrodniczym;
4) odszukuje w różnych dostępnych zasobach, w tym internetowych, informacje
dotyczące środowiska przyrodniczego, potrzebne do wykonania
zadania, ćwiczenia;
5) prowadzi proste hodowle roślin, przedstawia zasady opieki nad zwierzętami,
domowymi, hodowlanymi i innymi;
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
29
6) planuje, wykonuje proste obserwacje, doświadczenia i eksperymenty
dotyczące obiektów i zjawisk przyrodniczych, tworzy notatki z obserwacji,
wyjaśnia istotę obserwowanych zjawisk według procesu przyczynowo-
skutkowego i czasowego;
7) chroni przyrodę, wskazuje wybrane miejsca ochrony przyrody oraz parki
narodowe, pomniki przyrody w najbliższym otoczeniu – miejscowości,
regionie;
8) segreguje odpady i ma świadomość przyczyn i skutków takiego postępowania.
2.    Osiągnięcia w zakresie funkcji życiowych człowieka, ochrony zdrowia, bezpieczeństwa
i odpoczynku. Uczeń:
1) przedstawia charakterystykę wybranych zajęć i zawodów ludzi znanych
z miejsca zamieszkania oraz zawodów użyteczności publicznej: nauczyciel,
żołnierz, policjant, strażak, lekarz, pielęgniarz czy leśnik, a ponadto
rozumie istotę pracy w służbach mundurowych i medycznych;
2) posługuje się numerami telefonów alarmowych, formułuje komunikat
– wezwanie o pomoc: Policji, Pogotowia Ratunkowego, Straży
Pożarnej;
3) posługuje się danymi osobowymi w kontakcie ze służbami mundurowymi
i medycznymi, w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia;
4) dba o higienę oraz estetykę własną i otoczenia;
5) reaguje stosownym zachowaniem w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa,
zdrowia jego lub innej osoby;
6) wymienia wartości odżywcze produktów żywnościowych; ma świadomość
znaczenia odpowiedniej diety dla utrzymania zdrowia, ogranicza
spożywanie posiłków o niskich wartościach odżywczych i niezdrowych,
zachowuje umiar w spożywaniu produktów słodzonych, zna konsekwencje
zjadania ich w nadmiarze;
7) przygotowuje posiłki służące utrzymaniu zdrowia;
8) ubiera się odpowiednio do stanu pogody, poszukuje informacji na temat
pogody, wykorzystując np. internet;
9) rozróżnia podstawowe znaki drogowe, stosuje przepisy bezpieczeństwa
w ruchu drogowym i miejscach publicznych; przestrzega zasad
zachowania się w środkach publicznego transportu zbiorowego;
10) stosuje się do zasad bezpieczeństwa w szkole, odnajduje drogę ewakuacyjną,
rozpoznaje znaki i symbole informujące o różnych rodzajach
niebezpieczeństw oraz zachowuje się zgodnie z informacją w nich zawartą;
stosuje zasady bezpiecznej zabawy w różnych warunkach i porach
roku;
11) ma świadomość istnienia zagrożeń ze środowiska naturalnego, np.
nagła zmiana pogody, huragan, ulewne deszcze, burza, susza oraz ich
następstwa: powódź, pożar, piorun; określa odpowiednie sposoby zachowania
się człowieka w takich sytuacjach;
12) ma świadomość obecności nieprawdziwych informacji, np. w przestrzeni
wirtualnej, publicznej; sprawdza informacje, zadając pytania
nauczycielowi, rodzicom, policjantowi;
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
30
13) stosuje zasady bezpieczeństwa podczas korzystania z urządzeń cyfrowych,
rozumie i respektuje ograniczenia związane z czasem pracy z takimi
urządzeniami, oraz stosuje zasady netykiety;
14) ma świadomość, iż nieodpowiedzialne korzystanie z technologii ma
wpływ na utratę zdrowia człowieka;
15) ma świadomość pozytywnego znaczenia technologii w życiu człowieka.
3.    Osiągnięcia w zakresie rozumienia przestrzeni geograficznej. Uczeń:
1) określa położenie i warunki naturalne swojej miejscowości oraz okolicy,
opisuje charakterystyczne formy terenu, składniki przyrody, charakterystyczne
miejsca, np. miejsca pamięci narodowej, najważniejsze
zakłady pracy, w tym ważniejsze przedsiębiorstwa produkcyjne i usługowe,
interesujące zabytki, pomniki, tereny rekreacyjne, parki krajobrazowe,
parki narodowe;
2) wskazuje na mapie fizycznej Polski jej granice, główne miasta, rzeki,
nazwy krain geograficznych;
3) czyta proste plany, wskazuje kierunki główne na mapie, odczytuje
podstawowe znaki kartograficzne map, z których korzysta; za pomocą
komputera, wpisując poprawnie adres, wyznacza np. trasę przejazdu
rowerem;
4) wymienia nazwę stolicy Polski i charakterystyczne obiekty, wyjaśnia
znaczenie stolicy dla całego kraju, wskazuje na mapie jej położenie;
5) przedstawia charakterystyczne dla Polski dyscypliny sportowe, gospodarcze
lub inne np. artystyczną działalność człowieka, w której Polska
odnosi sukcesy lub z niej słynie;
6) wyznacza kierunki główne w terenie na podstawie cienia, określa,
z którego kierunku wieje wiatr, rozpoznaje charakterystyczne rodzaje
opadów;
7) przedstawia położenie Ziemi w Układzie Słonecznym.
V.    Edukacja plastyczna.
1.    Osiągnięcia w zakresie percepcji wizualnej, obserwacji i doświadczeń. Uczeń:
1) wyróżnia w obrazach, ilustracjach, impresjach plastycznych, plakatach,
na fotografiach:
a) kształty obiektów – nadaje im nazwę i znaczenie, podaje części
składowe,
b) wielkości i proporcje, położenie obiektów i elementów złożonych,
różnice i podobieństwa w wyglądzie tego samego przedmiotu
w zależności od położenia i zmiany stanowiska osoby patrzącej
na obiekt,
c) barwę, walor różnych barw, różnice walorowe w zakresie jednej
barwy, fakturę,
d) cechy charakterystyczne i indywidualne ludzi w zależności od
wieku, płci, typu budowy; cechy charakterystyczne zwierząt, różnice
w budowie, kształcie, ubarwieniu, sposobach poruszania się;
2) określa w swoim otoczeniu kompozycje obiektów i zjawisk, np. zamknięte
(mozaiki na dywanie, rytmy na przedmiotach użytkowych),
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
31
otwarte (chmury, papiery ozdobne, pościel, firany), kompozycje o budowie
symetrycznej.
2.    Osiągnięcia w zakresie działalności ekspresji twórczej. Uczeń:
1) rysuje kredką, kredą, ołówkiem, patykiem (płaskim i okrągłym), piórem,
węglem, mazakiem;
2) maluje farbami, tuszami przy użyciu pędzli (płaskich, okrągłych), palców,
stempli;
3) wydziera, wycina, składa, przylepia, wykorzystując gazetę, papier kolorowy,
makulaturę, karton, ścinki tekstylne itp.;
4) modeluje (lepi i konstruuje) z gliny, modeliny, plasteliny, mas papierowych
i innych, zarówno z materiałów naturalnych i przemysłowych;
5) powiela za pomocą kalki, tuszu, farby, stempla wykonanego, np.
z korka i innych tworzyw, a także przy pomocy prostych programów
komputerowych;
6) wykonuje prace, modele, rekwizyty, impresje plastyczne potrzebne do
aktywności artystycznej i naukowej;
7) wykonuje prace i impresje plastyczne jako formy przekazania i przedstawienia
uczuć, nastrojów i zachowań (np. prezent, zaproszenie);
8) ilustruje sceny i sytuacje (realne i fantastyczne) inspirowane wyobraźnią,
baśnią, opowiadaniem i muzyką; korzysta z narzędzi multimedialnych;
9) tworzy przy użyciu prostej aplikacji komputerowej, np. plakaty, ulotki
i inne wytwory.
3.    Osiągnięcia w zakresie recepcji sztuk plastycznych. Uczeń:
1) nazywa dziedziny sztuk plastycznych, np. malarstwo, rzeźbę, w tym
dziedziny sztuki użytkowej, np. meblarstwo, tkactwo, ceramikę, hafciarstwo,
architekturę, grafikę komputerową;
2) rozpoznaje i nazywa podstawowe gatunki dzieł malarskich i graficznych:
pejzaż, portret, scena rodzajowa; nazywa wybrane przykłady
dzieł znanych artystów: malarzy, rzeźbiarzy, architektów z regionu swego
pochodzenia lub innych;
3) wyjaśnia pojęcia: oryginał czy kopia obrazu lub rzeźby; miniatura obrazu
lub rzeźby; reprodukcja itp.; wskazuje miejsca prezentacji sztuk
plastycznych.
VI.    Edukacja techniczna.
1.    Osiągnięcia w zakresie organizacji pracy. Uczeń:
1) planuje i realizuje własne projekty/prace; realizując te projekty/prace
współdziała w grupie;
2) wyjaśnia znaczenie oraz konieczność zachowania ładu, porządku i dobrej
organizacji miejsca pracy ze względów bezpieczeństwa;
3) ocenia projekty/prace, wykorzystując poznane i zaakceptowane wartości:
systematyczność działania, pracowitość, konsekwencja, gospodarność,
oszczędność, umiar w odniesieniu do korzystania z czasu, materiałów,
narzędzi i urządzeń;
4) organizuje pracę, wykorzystuje urządzenia techniczne i technologie;
zwraca uwagę na zdrowie i zachowanie bezpieczeństwa,
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
32
z uwzględnieniem selekcji informacji, wykonywania czynności użytecznych
lub potrzebnych.
2.    Osiągnięcia w zakresie znajomości informacji technicznej, materiałów i technologii
wytwarzania. Uczeń:
1) odczytuje podstawowe informacje techniczne i stosuje w działaniu
sposoby użytkowania: materiału, narzędzi, urządzenia zgodnie z instrukcją,
w tym multimedialną;
2) wykonuje przedmioty użytkowe, w tym dekoracyjne i modele techniczne:
a) z zastosowaniem połączeń nierozłącznych: sklejanie klejem,
wiązanie, szycie lub zszywanie zszywkami, sklejanie taśmą itp.,
b) używając połączeń rozłącznych: spinanie spinaczami biurowymi,
wiązanie sznurkiem lub wstążką ozdobną,
c) bez użycia kleju, taśm, zszywek, np. wybrane modele technik
origami, modele kartonowe nacinane,
d) z wykorzystaniem prądu elektrycznego: lampion, dekoracja
świąteczna;
3) stosuje poznaną technologię przy wykonywaniu przedmiotów użytkowych
lub montowaniu wybranych modeli urządzeń technicznych;
4) wykonuje przedmiot/model/pracę według własnego planu i opracowanego
sposobu działania.
3.    Osiągnięcia w zakresie stosowania narzędzi i obsługi urządzeń technicznych.
Uczeń:
1) wyjaśnia działanie i funkcję narzędzi i urządzeń wykorzystywanych
w gospodarstwie domowym i w szkole;
2) posługuje się bezpiecznie prostymi narzędziami pomiarowymi, urządzeniami
z gospodarstwa domowego, a także urządzeniami dostępnymi
w szkole.
VII.    Edukacja informatyczna.
1.    Osiągnięcia w zakresie rozumienia, analizowania i rozwiązywania problemów.
Uczeń:
1) układa w logicznym porządku: obrazki, teksty, polecenia (instrukcje)
składające się m.in. na codzienne czynności;
2) tworzy polecenie lub sekwencje poleceń dla określonego planu działania
prowadzące do osiągnięcia celu;
3) rozwiązuje zadania, zagadki i łamigłówki prowadzące do odkrywania
algorytmów.
2.    Osiągnięcia w zakresie programowania i rozwiązywania problemów z wykorzystaniem
komputera i innych urządzeń cyfrowych. Uczeń:
1) programuje wizualnie: proste sytuacje lub historyjki według pomysłów
własnych i pomysłów opracowanych wspólnie z innymi uczniami, pojedyncze
polecenia, a także ich sekwencje sterujące obiektem na ekranie
komputera bądź innego urządzenia cyfrowego;
2) tworzy proste rysunki, dokumenty tekstowe, łącząc tekst z grafiką, np.
zaproszenia, dyplomy, ulotki, ogłoszenia; powiększa, zmniejsza, kopiuje,
wkleja i usuwa elementy graficzne i tekstowe – doskonali przy tym umiejętności
pisania, czytania, rachowania i prezentowania swoich pomysłów;
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
33
3) zapisuje efekty swojej pracy we wskazanym miejscu.
3.    Osiągnięcia w zakresie posługiwania się komputerem, urządzeniami cyfrowymi
i sieciami komputerowymi. Uczeń:
1) posługuje się komputerem lub innym urządzeniem cyfrowym oraz
urządzeniami zewnętrznymi przy wykonywaniu zadania;
2) kojarzy działanie komputera lub innego urządzenia cyfrowego z efektami
pracy z oprogramowaniem;
3) korzysta z udostępnionych mu stron i zasobów internetowych.
4.    Osiągnięcia w zakresie rozwijania kompetencji społecznych. Uczeń:
1) współpracuje z uczniami, wymienia się z nimi pomysłami i doświadczeniami,
wykorzystując technologię;
2) wykorzystuje możliwości technologii do komunikowania się w procesie
uczenia się.
5.    Osiągnięcia w zakresie przestrzegania prawa i zasad bezpieczeństwa. Uczeń:
1) posługuje się udostępnioną mu technologią zgodnie z ustalonymi
zasadami;
2) rozróżnia pożądane i niepożądane zachowania innych osób (również
uczniów) korzystających z technologii, zwłaszcza w sieci internet;
3) przestrzega zasad dotyczących korzystania z efektów pracy innych osób
i związanych z bezpieczeństwem w internecie.
VIII.    Edukacja muzyczna.
1.    Osiągnięcia w zakresie słuchania muzyki. Uczeń:
1) słucha, poszukuje źródeł dźwięku i je identyfikuje;
2) słucha muzyki w połączeniu z aktywnością ruchową, gestami dźwiękotwórczymi:
klaskanie, pstrykanie, tupanie, uderzanie o uda itp. oraz
z towarzyszeniem prostych opracowań instrumentalnych;
3) reaguje na sygnały muzyczne w różnych sytuacjach zadaniowych;
4) odróżnia dźwięki muzyki, np. wysokie – niskie, długie – krótkie, ciche
– głośne, głosy ludzkie: sopran, bas; odróżnia i nazywa wybrane
instrumenty muzyczne;
5) rozróżnia muzykę wykonywaną przez solistę, chór, orkiestrę;
6) rozróżnia na podstawie słuchanego utworu muzykę: smutną, wesołą,
skoczną, marszową itp.;
7) słucha w skupieniu krótkich utworów muzycznych.
2.    Osiągnięcia w zakresie ekspresji muzycznej. Śpiew. Uczeń:
1) śpiewa różne zestawy głosek, sylaby, wykorzystuje poznane melodie
i tworzy własne, naśladuje odgłosy zwierząt;
2) nuci poznane melodie, śpiewa piosenki podczas zabawy, nauki, uroczystości
szkolnych, świąt w tym świąt narodowych;
3) śpiewa śpiewanki, piosenki i pieśni charakterystyczne dla tradycji i zwyczajów
polskich, kilka utworów patriotycznych i historycznych;
4) śpiewa dbając o prawidłową postawę, artykulację i oddech, przy zachowaniu
naturalnej skali głosu;
5) rozpoznaje i śpiewa hymn Polski;
6) śpiewa kilka wybranych krótkich piosenek w języku obcym.
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
34
3.    Improwizacja ruchowa, rytmika i taniec. Uczeń:
1) przedstawia ruchem treść muzyczną (np. dynamikę, nastrój, wysokość
dźwięku, tempo, artykulację) oraz treść pozamuzyczną (np. fabułę, odczucia,
przekład znaczeniowy słów);
2) interpretuje ruchem schematy rytmiczne;
3) tworzy improwizacje ruchowe inspirowane wyliczankami, rymowankami
i rytmizowanymi tekstami;
4) wykonuje pląsy;
5) porusza się i tańczy według utworzonych przez siebie układów ruchowych,
z rekwizytem, bez rekwizytu do muzyki i przy muzyce;
6) tworzy sekwencje i układy poruszania się do ulubionych przez siebie
utworów muzycznych, wykorzystuje je do animacji i zabawy w grupie;
7) tańczy według układów ruchowych charakterystycznych dla wybranych
tańców (w tym integracyjnych, ludowych polskich oraz innych krajów
Europy i świata).
4.    Gra na instrumentach muzycznych. Uczeń:
1) gra zadane przez nauczyciela i własne schematy rytmiczne;
2) wykonuje tematy rytmiczne wybranych, znanych utworów muzycznych
(ludowych, popularnych, dziecięcych, klasycznych, wokalnych,
instrumentalnych, polskich i zagranicznych) z użyciem instrumentów
perkusyjnych;
3) realizuje schematy i tematy rytmiczne, eksperymentuje przy użyciu np.
patyczków, pudełek, papieru, trawy, piszczałek, gwizdków, kogucików
na wodę;
4) wykonuje instrumenty m.in. z materiałów naturalnych i innych oraz
wykorzystuje tak powstałe instrumenty do akompaniamentu, realizacji
dźwięku podczas zabaw i zadań edukacyjnych, organizacji koncertów
i przedstawień teatralnych;
5) wykonuje akompaniament do śpiewu, stosuje gesty dźwiękotwórcze
(np. tupanie, klaskanie, pstrykanie, uderzanie o uda);
6) eksperymentuje i poszukuje dźwięków, fragmentów znanych melodii
przy użyciu np. dzwonków, ksylofonu, fletu podłużnego, flażoletu – flecika
polskiego;
7) gra melodie piosenek i utworów instrumentalnych, do wyboru:
na dzwonkach, ksylofonie, flecie podłużnym, flażolecie – fleciku polskim
lub innych.
5.    Osiągnięcia w zakresie znajomości form zapisu dźwięku. Uczeń:
1) wyjaśnia różne formy zapisu dźwięków, muzyki, np. nagranie przy pomocy
komputera, dyktafonu, telefonu, czy zapis przy pomocy notacji
muzycznej;
2) zapisuje w zabawie z instrumentami perkusyjnymi dźwięki np. poprzez
układ piktogramów, klocków rytmicznych, kolorów, liczb, czy obrazków;
szyfruje, koduje, wykorzystuje utworzony zapis w zabawie;
3) korzysta z wybranego zapisu melodii w czasie gry na instrumencie:
dzwonkach, ksylofonie, flecie podłużnym, flażolecie – fleciku polskim.
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
35
IX. Wychowanie fizyczne.
1.    Osiągnięcia w zakresie utrzymania higieny osobistej i zdrowia. Uczeń:
1) utrzymuje w czystości ręce i całe ciało, przebiera się przed zajęciami
ruchowymi i po ich zakończeniu; wykonuje te czynności samodzielnie
i w stosownym momencie;
2) dostosowuje strój do rodzaju pogody i pory roku w trakcie zajęć ruchowych
odpowiednio na świeżym powietrzu i w pomieszczeniu;
3) wyjaśnia znaczenie ruchu w procesie utrzymania zdrowia;
4) przygotowuje we właściwych sytuacjach i w odpowiedni sposób swoje
ciało do wykonywania ruchu;
5) ma świadomość znaczenia systematyczności i wytrwałości w wykonywaniu
ćwiczeń;
6) uznaje, że każdy człowiek ma inne możliwości w zakresie sprawności
fizycznej, akceptuje sytuację dzieci, które z uwagi na chorobę nie mogą
być sprawne w każdej formie ruchu.
2.    Osiągnięcia w zakresie sprawności motorycznych. Uczeń:
1) przyjmuje podstawowe pozycje do ćwiczeń: postawa zasadnicza, rozkrok,
wykrok, zakrok, stanie jednonóż, klęk podparty, przysiad podparty,
podpór przodem, podpór tyłem, siad klęczny, skrzyżny, skulony,
prosty;
2) pokonuje w biegu przeszkody naturalne i sztuczne, biega z wysokim
unoszeniem kolan, biega w połączeniu ze skokiem, przenoszeniem
przyborów np. piłki, pałeczki, z rzutem do celu ruchomego i nieruchomego,
bieg w różnym tempie, realizuje marszobieg;
3) rzuca i podaje jednorącz, w miejscu i ruchu, oburącz do przodu, znad
głowy, piłką małą i dużą, rzuca małymi przyborami na odległość i do
celu, skacze jednonóż i obunóż ze zmianą tempa, kierunku, pozycji ciała,
skacze w dal dowolnym sposobem, skacze przez skakankę, wykonuje
przeskok zawrotny przez ławeczkę, naskoki i zeskoki, skoki zajęcze;
4) wykonuje ćwiczenia zwinnościowe:
a) skłony, skrętoskłony, przetoczenie, czołganie, podciąganie,
b) czworakowanie ze zmianą kierunku i tempa ruchu,
c) wspina się,
d) mocowanie w pozycjach niskich i wysokich,
e) podnoszenie i przenoszenie przyborów;
5) wykonuje przewrót w przód z przysiadu podpartego;
6) wykonuje ćwiczenia równoważne bez przyboru i z przyborem np. na ławeczce
gimnastycznej;
7) samodzielnie wykonuje ćwiczenia prowadzące do zapobiegania wadom
postawy.
3.    Osiągnięcia w zakresie różnych form rekreacyjno-sportowych. Uczeń:
1) organizuje zespołową zabawę lub grę ruchową z wykorzystaniem przyboru
lub bez;
2) zachowuje powściągliwość w ocenie sprawności fizycznej koleżanek
i kolegów – uczestników zabawy, respektuje ich prawo do indywidualnego
tempa rozwoju, radzi sobie w sytuacji przegranej i akceptuje
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
36
zwycięstwo, np. drużyny przeciwnej, gratuluje drużynie zwycięskiej
sukcesu;
3) respektuje przepisy, reguły zabaw i gier ruchowych, przepisy ruchu
drogowego w odniesieniu do pieszych, rowerzystów, rolkarzy, biegaczy
i innych osób, których poruszanie się w miejscu publicznym może stwarzać
zagrożenie bezpieczeństwa;
4) uczestniczy w zabawach i grach zespołowych, z wykorzystaniem różnych
rodzajów piłek;
5) wykonuje prawidłowo elementy charakterystyczne dla gier zespołowych:
rzuty i chwyty ringo, podania piłki do partnera jednorącz
i oburącz w miejscu lub w ruchu, odbicia piłki, kozłowanie w miejscu
i w ruchu, podania piłki w miejscu i w ruchu, prowadzenie piłki, strzał
do celu;
6) układa zespołowe zabawy ruchowe i w nich uczestniczy, ma świadomość,
iż sukces w takiej zabawie odnosi się dzięki sprawności, zaradności
i współdziałaniu;
7) jeździ na dostępnym sprzęcie sportowym, np. hulajnodze, rolkach, rowerze,
sankach, łyżwach.
X. Edukacja językowa. Język obcy nowożytny.
1.    Uczeń posługuje się bardzo podstawowym zasobem środków językowych dotyczących
jego samego i jego najbliższego otoczenia, umożliwiającym realizację
pozostałych wymagań ogólnych w zakresie następujących tematów:
1) ja i moi bliscy (rodzina, przyjaciele);
2) moje miejsce zamieszkania (mój dom, moja miejscowość);
3) moja szkoła;
4) popularne zawody;
5) mój dzień, moje zabawy;
6) jedzenie;
7) sklep;
8) mój czas wolny i wakacje;
9) święta i tradycje, mój kraj;
10) sport;
11) moje samopoczucie;
12) przyroda wokół mnie;
13) świat baśni i wyobraźni.
2.    Uczeń rozumie bardzo proste wypowiedzi ustne, artykułowane wyraźnie i powoli,
w standardowej odmianie języka:
1) reaguje na polecenia;
2) rozumie sens krótkich wypowiedzi, opowiadań, bajek i historyjek oraz
prostych piosenek i wierszyków, szczególnie gdy są wspierane np. obrazkami,
rekwizytami, ruchem, mimiką, gestami, dodatkowymi dźwiękami;
3) znajduje w wypowiedzi określone informacje.
3.    Uczeń rozumie wyrazy oraz jedno lub kilkuzdaniowe, bardzo proste wypowiedzi
pisemne (np. historyjki obrazkowe z tekstem, opowiadania):
1) rozumie ogólny sens tekstu, szczególnie gdy jest wspierany obrazem
lub dźwiękiem;
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
37
2) znajduje w wypowiedzi określone informacje.
4.    W zakresie wypowiedzi ustnych uczeń:
1) powtarza wyrazy i proste zdania;
2) tworzy bardzo proste i krótkie wypowiedzi według wzoru, np. nazywa
obiekty z otoczenia i opisuje je, nazywa czynności;
3) recytuje wiersze, rymowanki, odgrywa dialogi, śpiewa piosenki – samodzielnie
lub w grupie np. w realizacji małych form teatralnych;
4) używa poznanych wyrazów i zwrotów podczas zabawy.
5.    W zakresie wypowiedzi pisemnych uczeń:
1) przepisuje wyrazy i proste zdania;
2) pisze pojedyncze wyrazy i zwroty;
3) pisze bardzo proste i krótkie zdania według wzoru i samodzielnie.
6.    W zakresie reagowania uczeń:
1) reaguje werbalnie i niewerbalnie na polecenia;
2) przedstawia siebie i inne osoby – mówi np. jak się nazywa, ile ma lat,
skąd pochodzi, co potrafi robić;
3) zadaje pytania i udziela odpowiedzi w ramach wyuczonych zwrotów;
4) stosuje podstawowe zwroty grzecznościowe (np. wita się i żegna, dziękuje,
prosi, przeprasza);
5) wyraża swoje upodobania.
7.    W zakresie przetwarzania tekstu uczeń nazywa w języku obcym nowożytnym
np. osoby, zwierzęta, przedmioty, czynności – z najbliższego otoczenia oraz
przedstawione w materiałach wizualnych i audiowizualnych.
8.    Uczeń:
1) wie, że ludzie posługują się różnymi językami i aby się z nimi porozumieć,
warto nauczyć się ich języka;
2) posiada podstawowe informacje o krajach, w których ludzie posługują
się danym językiem obcym.
9.    Uczeń potrafi określić, czego się nauczył, i wie, w jaki sposób może samodzielnie
pracować nad językiem (np. przez oglądanie bajek w języku obcym nowożytnym,
korzystanie ze słowników obrazkowych i gier edukacyjnych).
10.    Uczeń współpracuje z rówieśnikami w trakcie nauki.
16.    Uczeń korzysta ze źródeł informacji w języku obcym nowożytnym (np. ze słowników
obrazkowych, książeczek), również za pomocą technologii informacyjno-
komunikacyjnych.
XI. Edukacja językowa. Język mniejszości narodowej lub etnicznej.
1.    Świadomość własnego dziedzictwa narodowego lub etnicznego. Uczeń:
1) dostrzega i rozumie wartość swego języka ojczystego, ma świadomość
swojej tożsamości narodowej lub etnicznej;
2) poznaje elementy przyrody, kultury materialnej i duchowej mniejszości
narodowej lub etnicznej, do której należy;
3) poznaje elementy historii mniejszości narodowej lub etnicznej, do której
należy.
2.    Kształcenie językowe. Uczeń:
1) uważnie słucha wypowiedzi i korzysta z przekazywanych informacji;
2) czyta ze zrozumieniem teksty literackie oraz informacyjne;
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
38
3) wyciąga wnioski z przesłanek zawartych w tekście;
4) wyszukuje w tekście potrzebne informacje i w miarę możliwości korzysta
ze słowników i encyklopedii przeznaczonych dla dzieci na I etapie
edukacyjnym;
5) zna formy użytkowe: życzenia, zaproszenie, zawiadomienie, list, notatka
do kroniki;
6) zna i stosuje formy grzecznościowe w kontaktach międzyludzkich;
7) tworzy w formie ustnej i pisemnej kilkuzdaniową wypowiedź, krótkie
opowiadanie i opis, list prywatny, życzenia, zaproszenie;
8) dobiera właściwe formy komunikowania się w różnych sytuacjach
społecznych;
9) przejawia wrażliwość estetyczną w wypowiedziach inspirowanych
twórczością dla dzieci, tworzy, przekształca i rozwija swoje wypowiedzi;
10) uczestniczy w rozmowach: zadaje pytania, udziela odpowiedzi i prezentuje
własne zdanie;
11) poszerza zasób słownictwa, czytając teksty literackie oraz inne teksty
kultury;
12) zna alfabet: rozróżnia litery, głoski, znaki fonetyczne; dzieli wyrazy
na sylaby; oddziela wyrazy w zdaniu, oddziela zdania w tekście i poprawnie
je zapisuje (zgodnie z elementarnymi zasadami ortografii i interpunkcji);
13) pisze czytelnie i estetycznie;
14) przepisuje teksty, pisze z pamięci i ze słuchu; w miarę swoich możliwości
samodzielnie realizuje pisemne zadania domowe.
3.    Kształcenie literackie i kulturowe. Uczeń:
1) w tekście literackim wybiera określone fragmenty, określa czas i miejsce
akcji, wskazuje głównych bohaterów;
2) czyta i recytuje, z uwzględnieniem interpunkcji, intonacji, akcentów,
poprawnej wymowy;
3) wykorzystuje teksty literackie do tworzenia własnych wypowiedzi;
4) czyta wskazane teksty literackie i wypowiada się na ich temat.
XII. Edukacja językowa. Język regionalny ‒ język kaszubski.
1.    Znajomość środków językowych. Uczeń posługuje się podstawowym zasobem
środków językowych dotyczących jego samego, najbliższego otoczenia i przeżywanej
codzienności, umożliwiającym realizację wymagań ogólnych w zakresie
następujących obszarów tematycznych:
1) ja i moi bliscy: rodzina, przyjaciele;
2) mój dom, pomieszczenia, meble, sprzęty użytku codziennego;
3) jedzenie, artykuły spożywcze, owoce i warzywa, posiłki i potrawy;
4) moja szkoła: moja klasa, przybory szkolne;
5) przyroda wokół mnie;
6) czas: kalendarz, pory roku, miesiące, dni tygodnia;
7) Kaszuby, moje środowisko lokalne, moja miejscowość na mapie Kaszub
i Polski;
8) popularne i tradycyjne zawody związane z życiem na Kaszubach;
9) zakupy, sklep, rynek, targowisko;
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
39
10) mój dzień (plan dnia), mój czas wolny, wakacje;
11) moje zainteresowania, zabawy i zabawki dziecięce;
12) święta i tradycje (Gòdë i Jastrë);
13) świat baśni i wyobraźni, bohaterowie bajek i mitów kaszubskich.
2.    Osiągnięcia w zakresie rozumienia wypowiedzi ustnych. Uczeń:
1) rozumie proste wypowiedzi ustne artykułowane wyraźnie, powoli;
2) reaguje ruchem, gestem i słownie na polecenia;
3) rozumie sens krótkich wypowiedzi, opowiadań, bajek i historyjek oraz
prostych piosenek i wierszyków i innych tekstów, szczególnie gdy są
wspierane, np. obrazkami, rekwizytami, ruchem, mimiką, gestami, dodatkowymi
dźwiękami;
4) rozumie sens tekstu, szczególnie gdy jest wspierany obrazem lub
dźwiękiem;
5) znajduje określone informacje w usłyszanym tekście;
6) potrafi odróżniać ważne i mniej ważne informacje w usłyszanym tekście.
3.    Osiągnięcia w zakresie rozumienia wypowiedzi pisemnych. Uczeń:
1) rozumie sens tekstu, szczególnie gdy jest wspierany obrazem lub
dźwiękiem;
2) znajduje określone informacje w tekście pisanym;
3) poprawnie czyta bardzo krótkie teksty literackie;
4) czyta proste nieliterackie teksty;
5) podczas czytania uwzględnia dykcję, pauzy i akcent.
4.    Osiągnięcia w zakresie tworzenia wypowiedzi ustnych (mówienie). Uczeń:
1) powtarza wyrazy i proste zdania w języku kaszubskim;
2) wygłasza z pamięci bardzo proste i krótkie teksty w języku kaszubskim:
wiersze, rymowanki, piosenki z repertuaru dziecięcego – samodzielnie
lub w grupie (np. podczas miniprzedstawienia teatralnego);
3) tworzy bardzo proste i krótkie wypowiedzi według wzoru, np. nazywa
obiekty z otoczenia i opisuje je, nazywa czynności;
4) używa poznanych wyrazów i zwrotów podczas zabawy.
5.    Osiągnięcia w zakresie tworzenia wypowiedzi pisemnych. Uczeń:
1) przepisuje pojedyncze wyrazy i zwroty;
2) pisze proste i krótkie zdania według wcześniej poznanych schematów;
3) pisze, stosując w tekstach elementarne zasady ortografii kaszubskiej
i interpunkcji.
6.    Osiągnięcia w zakresie reagowania na wypowiedzi. Uczeń:
1) reaguje werbalnie i niewerbalnie na polecenia;
2) przedstawia siebie i inne osoby – mówi np. jak się nazywa, ile ma lat,
skąd pochodzi;
3) zadaje pytania i udziela odpowiedzi w ramach wyuczonych zwrotów;
4) stosuje podstawowe zwroty grzecznościowe typowe dla kultury kaszubskiej
(np. wita się i żegna, dziękuje, prosi, przeprasza).
7.    Osiągnięcia w zakresie przetwarzania wypowiedzi. Uczeń:
1) nazywa w języku kaszubskim przedstawione w materiałach wizualnych
i audiowizualnych obiekty (np. osoby, zwierzęta, przedmioty) i czynności;
2) podaje w języku polskim znaczenie prostych słów lub zwrotów sformułowanych
w języku kaszubskim;
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
40
3) podaje w języku kaszubskim znaczenie prostych słów lub zwrotów sformułowanych
w języku polskim;
4) przekazuje w języku polskim ogólny sens tekstu słuchanego w języku
kaszubskim.
8.    Znajomość i rozumienie bardzo prostych elementów otaczającego świata
przyrodniczo-geograficznego, bardzo prostych treści kultury materialnej, duchowej
i tradycji kaszubskiej oraz umiejętność funkcjonowania we wspólnocie
kaszubskiej (nabywane w czasie lekcji, wycieczek w środowisko lokalne i regionalne
oraz warsztatów i projektów edukacyjnych). Uczeń posiada podstawowe
informacje w zakresie następujących treści kształcenia:
1) perspektywa świata: moja miejscowość, moja gmina i mój powiat
na Kaszubach, mój region (geografia i przyroda regionu);
2) przestrzeń regionu: architektura lokalna i obiekty zabytkowe typowe
dla kultury lokalnej;
3) geografia literacka: moja wieś, miasto, gmina, powiat w legendach i innych
tekstach literackich;
4) symbole Kaszub: godło;
5) stworzenie świata i świat ludzi w kaszubskojęzycznej biblii dla dzieci
i legendach;
6) rok obrzędowy na Kaszubach: Gòdë, Jastrë, obchodzenie świąt w mojej
rodzinie;
7) obrzędowość rodzinna: ślub, wesele, narodziny, urodziny; tradycja
chleba;
8) wartości w kaszubskich bajkach: mądrość, przyjaźń;
9) kaszubskie gry i zabawy dziecięce;
10) skarby Kaszub w bajkach (np. bursztyn);
11) morze i ziemia w legendach i przysłowiach;
12) praca związana z morzem i z uprawą ziemi;
13) sztuka ludowa i rzemiosło użytkowe: zabawki ludowe, tradycyjne malarstwo
na szkle, tkactwo na ramkach, kwiaty papierowe, rzeźba w glinie;
14) haft kaszubski (kolorystyka, wzornictwo na odzież);
15) edukacja międzykulturowa: różnice między polskimi a kaszubskimi tradycjami
Bożego Narodzenia, dialog międzywyznaniowy (świątynie chrześcijańskie
na Pomorzu, Boże Narodzenie w tradycjach chrześcijańskich);
16) kuchnia i tradycyjne przetwórstwo kaszubskie;
17) wycieczki edukacyjne w miejsca lokalne i do muzeów lokalnych;
18) warsztaty i projekty edukacyjne, spotkania z ciekawymi ludźmi.
Lektury:
1) Jan Brzechwa, Brzechwa dzecoma (tłum. na kaszubski: T. Fopke);
2) Tomasz Fopke, wybór wierszy i piosenek;
3) Stanisław Janke, Krôjczi pôjczi, wybrane utwory;
4) Stanisław Janke, Żużónka jak mrzónka. Kołysanka z marzeń, wybrane utwory;
5) Janusz Mamelski, Żëcé dzecy. Życie dzieci. Kaszubskie wierszyki dla dzieci, wybrane
utwory;
6) Alojzy Nagel, Bajki i bajeczki. Bôjczi i bôjeczci;
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
41
7) Alojzy Nagel, wybór opowiadań;
8) Jan Piepka, Moja kotka, mój kot, wybrane utwory;
9) Jerzy Samp, Zaklęta stegna. Bajki kaszubskie, wybrane utwory;
10) Jan Trepczyk, Ukłôdk dlô dzôtk, wybrane utwory;
11) Ewa Warmowska, wybór wierszy i opowiadań;
12) Marzena Dembek, Mój słowôrz;
13) Inne legendy, bajki i podania ludowe lub autorskie (np. z: Janusz Mamelski
Legendy kaszubskie. Kaszëbsczé legeńdë) ;
14) Utwory literackie podkreślające identyfikację wspólnotową (np. B. Sychta,
Kaszëba béł mój tatk, A. Labuda, Chto..., J. Trepczyk, Stark, E. Warmowska,
Môłi ricérz);
15) E. i P. Marczakowie, Pomorskie ABC przestrzeni. Ilustrowany słownik dla dzieci,
wybrane hasła.
XIII. Etyka.
1.    Osiągnięcia w zakresie rozumienia podstawowych zasad i pojęć etyki. Uczeń:
1) ma świadomość, że jako człowiek posiada swoją niezbywalną godność
oraz że wszystkie inne osoby posiadają taką godność;
2) odkrywa wolność jako wartość przypisaną osobie, także osobie w jego
wieku;
3) dostrzega, że granice jego wolności wytycza godność i dobro innych
osób, np. z kręgu rodziny, klasy, rówieśników;
4) odkrywa, że jego wybór rodzi konsekwencje, które dotyczą jego samego;
5) dostrzega, że każdy powinien brać odpowiedzialność za swoje wybory;
6) dostrzega, że lepiej poznaje siebie, bardziej się rozwija i czerpie szczęście
w relacji z innymi osobami niż w samotności;
7) odkrywa, że współtworzy różne wspólnoty osób, np. rodzinę, klasę,
państwo;
8) ma świadomość, że każdej osobie ludzkiej, także jemu, należy się szacunek,
że szacunkiem należy obdarzać także wspólnoty osób – rodzinę,
klasę, naród (ojczyznę), w tym wspólnotę religijną – a także symbole
tych wspólnot;
9) określa, co jest dobre, a co jest złe, w otaczającym go świecie i w świecie
poznawanych tekstów oraz podaje uzasadnienie swojego zdania;
10) odróżnia szczęście od doraźnie odczuwanej przyjemności i poznaje,
że dobro jest źródłem szczęścia własnego oraz innych osób;
11) odkrywa, że wspólnota osób której jest członkiem, ustanawia swoje
zasady (normy) i oczekuje ich respektowania.
2.    Osiągnięcia w zakresie stosowania poznanych zasad. Uczeń:
1) szanuje godność każdej osoby ludzkiej oraz swoją, wyraża swoim komunikatem
werbalnym i niewerbalnym;
2) uwzględnia coraz częściej godność i dobro innych osób, podejmując
decyzję o działaniu;
3) wyraża szacunek wobec osób, wspólnot osób oraz ich symboli w sytuacjach
codziennych i uroczystych, przejawiając właściwe zachowanie;
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
42
4) wchodzi w relacje z innymi osobami (rówieśnikami, nauczycielami),
szanując to, co jest wartością dla nich i nazywając to, co jest wartością
dla niego;
5) naśladuje i przyjmuje jako własne zachowania dobre na podstawie doświadczeń
ze świata realnego oraz przykładów płynących z tekstów literackich,
filmów i innych źródeł;
6) przestrzega zasad obowiązujących we wspólnocie osób, której jest
członkiem.
Warunki i sposób realizacji
Edukacja wczesnoszkolna jako pierwszy etap kształcenia w systemie szkolnym obejmuje
trzy lata nauki w klasach I–III. Charakteryzują ją:
1) spokój i systematyczność procesu nauki;
2) wielokierunkowość;
3) dostosowanie tempa pracy do możliwości psychoruchowych każdego ucznia;
4) dostosowanie poznawanych zagadnień do możliwości percepcyjnych ucznia.
Edukacja na tym etapie wymaga niezwykłej staranności w doborze treści, środków,
strategii, metod kształcenia, aby ukazać uczniom scalony obraz świata i ułatwić jego
rozumienie.
Kształcenie na I etapie edukacyjnym kontynuuje rozpoczęty w przedszkolu proces adaptacji
do współpracy w grupie oraz proces indywidualnej i grupowej aktywności poznawczej.
Pozwala to uczniom na stopniowe rozpoznawanie różnych wzorów uczenia
się, umożliwia pełne i bardziej świadome uczestnictwo w procesie edukacyjnym, a także
optymalne wykorzystanie swojego potencjału.
Edukacja w klasach I–III realizowana jest w postaci kształcenia zintegrowanego. Kształcenie
zintegrowane obejmuje: integrację czynnościową, metodyczną, organizacyjną i treściową.
Podstawową formą organizowania pracy dziecka powinien być dzień jego wielokierunkowej
aktywności, a nie klasyczna lekcja szkolna. Kształcenie zintegrowane to
koncepcja wieloaspektowej aktywizacji dziecka wraz z potrzebą stałego diagnozowania
jego rozwoju, wspieranie funkcji stymulujących rozwój i jednocześnie odrzucenie funkcji
selektywnych. Elementem integrującym kierunki edukacji jest język w swym aspekcie
semiotycznym. Nauczyciele w klasach I–III, rozpoznając możliwości uczniów, w tym
uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych, posługują się własnymi twórczymi rozwiązaniami
w zakresie realizacji treści podstawy programowej kształcenia ogólnego dla
szkoły podstawowej. Uczenie się jako proces twórczy samo w sobie wyklucza jeden wzór
organizacyjny czy metodyczny. Nauczyciele, organizując zajęcia, planują proces wychowania,
w którym realizowane zadania pomagają uczniom:
1) poznać wartości i adekwatne do nich zachowania;
2) osiągnąć sukces budujący poczucie własnej wartości uczniów oraz rozwijający
motywację i zamiłowanie do dalszej nauki.
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
43
Proces edukacji przybiera różne formy: pracy z udziałem całego zespołu, pracy w grupach,
pracy indywidualnej i jest wyprowadzany z naturalnych sytuacji edukacyjnych.
Nauczyciele organizują edukację dzieci jako dynamiczny proces nadawania osobistego
sensu i rozumienia ciągle zmieniającej się rzeczywistości, a nie jako przekaz gotowych
informacji. Proces edukacji umożliwia eksplorację świata, zdobywanie nowych doświadczeń
i interakcję z otoczeniem. Na tej podstawie uczeń buduje swoją wiedzę.
Nauczyciele w klasach I–III uwzględniają:
1) trzy naturalne strategie uczenia się dzieci: percepcyjno-odtwórczą (uczeń
uczy się według przedstawionego wzoru – naśladuje), percepcyjno-wyjaśniającą
(uczeń uczy się częściowo według wzoru, szuka wyjaśnień i podpowiedzi)
i percepcyjno-innowacyjną (uczeń przekształca informacje i tworzy innowacje,
w tym własne strategie myślenia);
2) stosowanie różnorodnych metod kształcenia, w tym metod organizacyjnych
(łącznie z klasami autorskimi). Nauczyciel prowadzący klasę zna funkcje stosowanych
metod i dostosowuje je do stylu uczenia się swoich uczniów. Warsztat
pracy nauczyciela opiera się na współczesnych podstawach naukowych.
Istotą edukacji polonistycznej jest proces poznawania języka mówionego i pisanego
w kontakcie ze światem zewnętrznym, w tym z otoczeniem społeczno-przyrodniczym
oraz kulturą regionalną i narodową. Nadrzędną wartością edukacji polonistycznej staje
się zatem komunikatywne posługiwanie się przez dzieci językiem ojczystym w mowie
i w piśmie połączone z umiejętnością czytania w stopniu umożliwiającym płynne
uczenie się przez dziecko tego języka na I i kolejnych etapach edukacyjnych. Budowanie
umiejętności czytania powinno się odbywać przez codzienne czytanie przez nauczyciela
fragmentów lektur oraz wspólne rozmowy o nich tak, aby każdy uczeń miał szansę na polisensoryczną
eksplorację treści utworów. Taka forma pozwala uniknąć zniechęcenia do
czytania, a wprost przeciwnie – zachęca, intryguje i poszerza zakres percepcji tekstu.
Istota edukacji matematycznej prowadzi do stopniowego odkrywania i poznania pojęć
podstawowych, takich jak liczba czy działanie arytmetyczne. Proces ten oparty jest na intuicji
matematycznej dziecka oraz własnych strategiach myślenia dziecka. Nauczyciel zobowiązany
jest zatem tak planować zajęcia, aby wiedza matematyczna stopniowo układała
się w logicznie powiązany system prowadzący od myślenia konkretno-obrazowego
w kierunku myślenia pojęciowego. Pomaga w tym spiralny i liniowy układ treści.
Istotą edukacji społecznej i jej rezultatem jest odkrycie istnienia określonych procesów
zachodzących w otoczeniu uczniów. Ich rozumienie jest zawsze pochodną obserwacji
i doświadczenia jako wyniku celowego spostrzegania. Nauczyciel dba zatem o organizację
przestrzeni, w której uczniowie mogą eksplorować, obserwować i doświadczać. Ta
przestrzeń nie zamyka się wyłącznie w obrębie klasy czy budynku szkoły.
Edukacja muzyczna, która z uwagi na swą specyfikę, doskonali percepcję słuchową, sferę
emocjonalną, wrażliwość estetyczną i ekspresję twórczą, w kształceniu zintegrowanym
jest codziennym elementem zajęć. Muzykowanie wspiera motywację do działań
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
44
grupowych oraz wpływa na nastrój uczniów, co ma wielkie znaczenie w procesie organizacji
grupy.
Nieodzownym elementem codziennych doświadczeń uczniów w klasach I–III są wszelkie
działania wykorzystujące mnogość technik plastycznych. Istotą edukacji plastycznej jest
umożliwienie dzieciom postrzegania wartości wizualnych, które zawarte są w otoczeniu
oraz w naturze. Uczeń przez ich przeżywanie rozwija swoją sferę duchową. Dzieci, mając
naturalną potrzebę wyrażania swych doznań wewnętrznych, wykorzystują do tego techniki
plastyczne, muzykowanie czy działania konstrukcyjne. Znaczenie tych działań jest
równorzędne z aktywnością polonistyczną czy matematyczną, a dzięki integracji czynnościowej,
organizacyjnej i metodycznej działania te wspomagają rozwój mowy i myślenia.
Istotą edukacji technicznej jest praca dziecka, a podejmowane przez dziecko zadania
techniczne prowadzą do konstrukcji form użytkowych. Te zaś nauczyciel włącza do kolejnych
działań jako materiał dydaktyczny, ukazując dzieciom ich funkcjonalność. Nadrzędna
wartość zadań technicznych to określone umiejętności oraz sprawności techniczne,
w tym manualne.
Proces edukacji w klasach I–III opiera się na podstawowych potrzebach dzieci. Jedną z najważniejszych
jest potrzeba ruchu. Dla zabezpieczenia zdrowego rozwoju, zajęcia ruchowe
odbywają się każdego dnia jako element kształcenia zintegrowanego. Wskazane jest, aby
co najmniej jedna godzina zajęć wychowania fizycznego w tygodniu odbywała się w sali
gimnastycznej z dostępem do wszelkich środków i sprzętów sportowych. Nauczyciel, planując
pracę oddziału, uwzględnia wszelkie zabawy i gry ruchowe, zapobiegające wadom
postawy oraz ćwiczenia kształtujące nawyki utrzymania prawidłowej postawy. Istnieje
także potrzeba organizowania odrębnych zajęć gimnastyki kompensacyjno-korekcyjnej
prowadzonych przez specjalistów posiadających odpowiednie kwalifikacje. W klasach I–III
wiele zajęć, w tym ruchowych, nauczyciel organizuje na świeżym powietrzu.
Rozwijanie kompetencji w zakresie języka obcego nowożytnego należy z założenia traktować
jako proces wieloletni, naznaczony nierównomiernym rozwojem w zakresie poszczególnych
umiejętności, zależny od warunków, w których kształcenie to się odbywa.
Wprowadzenie do tego procesu stanowi I etap edukacyjny i na tym etapie język obcy nowożytny
powinien przede wszystkim przyczyniać się do wszechstronnego rozwoju dziecka,
a nie stanowić celu samego w sobie. Istotne jest, aby w tym okresie pomóc uczniom
rozbudzić w sobie pozytywne nastawienie do nauki języka obcego nowożytnego oraz
budować postawę otwartości i szacunku wobec różnorodności języków, kultur i narodowości,
przy jednoczesnym wspieraniu ucznia w budowaniu poczucia własnej wartości
i wiary we własne możliwości. Wprowadzenie w życie wszystkich tych założeń to zadanie
niełatwe, wymagające odpowiednich warunków sprzyjających jego realizacji.
W kształceniu językowym na I etapie edukacyjnym niezbędne jest:
1) zapewnienie przez szkołę zajęć z takiego języka obcego nowożytnego, którego
nauka może być kontynuowana na II i III etapie edukacyjnym (odpowiednio
w klasach IV–VIII szkoły podstawowej i w szkole ponadpodstawowej);
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
45
2) realizowanie treści zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego
z zakresu języka obcego nowożytnego w sposób spójny z treściami podstawy
programowej kształcenia ogólnego dla edukacji wczesnoszkolnej z zakresu
edukacji polonistycznej, matematycznej, społecznej, plastycznej, technicznej,
informatycznej i muzycznej. Niezbędne jest zatem, aby nauczyciel języka obcego
nowożytnego zapoznał się z całą podstawą programową kształcenia
ogólnego dla szkoły podstawowej z zakresu edukacji wczesnoszkolnej i na bieżąco
śledził jej realizację, tak aby edukacja z zakresu języka obcego nowożytnego
wspierała i była wspierana przez treści nauczania określone dla pozostałych
edukacji, przede wszystkim w zakresie kluczowych pojęć i umiejętności,
takich jak np. liczenie, pisanie;
3) stosowanie przez nauczyciela technik uwzględniających możliwości i potrzeby
rozwojowe dzieci, w tym przede wszystkim technik odwołujących się do
multisensoryczności (wykorzystujących ruch, dźwięk, obraz), sprzyjających
kształtowaniu twórczego podejścia i pozytywnego nastawienia do nauki języka
obcego nowożytnego. Ważne jest, aby sala, w której odbywa się nauka
języka obcego nowożytnego, dawała możliwość przeprowadzania ćwiczeń językowych
wymagających ruchu, w tym ćwiczeń w parach i małych grupach
oraz była odpowiednio wyposażona, tj. z dostępem do słowników, pomocy
wizualnych, odtwarzacza płyt CD/plików dźwiękowych, komputera ze stałym
łączem internetowym;
4) stwarzanie sytuacji edukacyjnych sprzyjających poznawaniu i rozwijaniu przez
dzieci własnych zainteresowań oraz pasji;
5) używanie języka obcego nowożytnego nie tylko jako treści swoistej dla przedmiotu
nauczania, ale również jako języka komunikacji podczas zajęć w różnych
rodzajach interakcji, tj. zarówno nauczyciel – uczeń, jak i uczeń – uczeń.
Język obcy nowożytny powinien – docelowo – stać się głównym narzędziem
komunikacji podczas zajęć, nie wyklucza to jednak używania podczas zajęć
języka rodzimego, np. do przekazania przez ucznia w języku polskim ogólnego
sensu słuchanego tekstu w języku obcym nowożytnym;
6) wykorzystywanie autentycznych materiałów źródłowych (zdjęć, filmów, nagrań
audio, książeczek), w tym z użyciem narzędzi związanych z technologiami
informacyjno-komunikacyjnymi, takich jak np. tablice interaktywne z oprogramowaniem,
urządzenia mobilne;
7) przeprowadzanie „na bieżąco” nieformalnej diagnozy oraz systematyczne przekazywanie
uczniowi i jego rodzicom (opiekunom prawnym) – w sposób zrozumiały
i czytelny dla odbiorcy – informacji zwrotnej na temat poziomu osiągnięć/
postępów ucznia w zakresie poszczególnych umiejętności językowych;
8) zachęcanie uczniów do podejmowania próby samooceny własnej pracy i stosowania
różnych technik służących uczeniu się. Nauczyciele powinni zachęcać
uczniów do pracy własnej z wykorzystaniem filmów (np. bajek), zasobów internetu
i książek (np. książeczek z obrazkami), w odpowiednim zakresie i stosownie
do wieku uczniów. W szkole powinny być organizowane wydarzenia
związane z językami obcymi nowożytnymi, np. konkursy, wystawy, dni języków
obcych, zajęcia teatralne, udział w programach europejskich typu eTwinning;
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
46
9) wykorzystanie zajęć z języka obcego nowożytnego do kształtowania postawy
ciekawości, szacunku i otwartości wobec innych kultur, niekoniecznie tylko
tych związanych z językiem docelowym, np. przez zachęcanie uczniów do refleksji
nad zjawiskami typowymi dla kultur innych niż własna oraz stosowanie
odniesień do kultury, tradycji i historii kraju pochodzenia uczniów.
Przygotowując uczniów do myślenia abstrakcyjnego w przyszłości i rozwiązywania problemów,
w tym programowania, nauczyciel wykorzystuje treści wszystkich edukacji.
W początkowej fazie przeprowadza zajęcia informatyczne, wykorzystując przestrzeń
klasy, organizując aktywność dzieci z wykorzystaniem liczmanów, gier planszowych, materiału
naturalnego czy form plastycznych, technicznych wykonanych przez dzieci, nie
zawsze używając komputerów czy innych urządzeń. Edukacja informatyczna wprowadza
uczniów w świat języka informatyki. Uczeń np. układając sekwencje zdarzeń w logicznym
porządku, poznaje intuicyjnie pojęcie „liniowa kolejność” formułując polecenia do wybranego
obiektu i sterując nim poznaje znaczenie słowa „instrukcja”. Nauczyciel w pracy
z uczniem wykorzystuje do tego zabawy i gry interakcyjne oraz planszowe, w tym
strategiczne, które są wprowadzane systematycznie i umiejętnie. Praca z urządzeniem,
np. komputerem powinna, w miarę możliwości, dotyczyć wszelkich zadań i ćwiczeń wynikających
z programu nauczania w zakresie treści wszystkich edukacji. Jeżeli szkoła nie
dysponuje możliwością organizacji kącika informatycznego w klasie, np. z dostępem do
dwóch, trzech komputerów dla dzieci, nauczyciel powinien mieć dostęp do tzw. mobilnego
sprzętu, który w razie potrzeby może sprawnie zainstalować w swojej klasie. Istotne
jest, aby praca z komputerem lub innym urządzeniem cyfrowym łączona była z różnymi
formami aktywności poznawczej ucznia w młodszym wieku szkolnym. Ważne jest, aby
w miarę możliwości uczniowie mieli dostęp do pracowni komputerowej.
Klasa w edukacji wczesnoszkolnej powinna być przestrzenią umożliwiającą swobodny
ruch, pracę w różnorodnych grupach, przy stołach, a także na odpowiednio przygotowanej
podłodze (np. na dywanie, wykładzinie). Wyposażenie klasy w meble potrzebne
do zajęć nie powinno ograniczać uczniom możliwości przyjmowania różnorodnych pozycji
ciała w trakcie nauki i zabawy. Krzesła, stoły i meble, a także tablice, wykładziny
czy dywan umożliwiają zarówno pracę w pełnym zespole, jak i pracę w małych grupach,
z możliwością indywidualizacji i dostosowaniem zajęć także dla uczniów o specjalnych
potrzebach edukacyjnych. Zagospodarowanie przestrzeni umożliwia skupienie uwagi
uczniów, rozwijanie różnorodnej aktywności, a także możliwość odpoczynku. Sala do zajęć
wyposażona jest w urządzenia techniczne, których parametry informują o możliwości
stosowania urządzenia w edukacji, np. tablica interaktywna o charakterze pasywnym,
oświetlenie zbliżone do naturalnego światła.
Sala do zajęć wyposażona jest także w narzędzia i środki dydaktyczne ze szczególnym
uwzględnieniem dużej liczby atrakcyjnych elementów manipulacyjnych, przeznaczonych
do samodzielnego eksperymentowania i uczenia się zgodnego z preferowanymi zdolnościami
poznawczymi.
Nauczyciel ma dostęp do różnorodnych narzędzi i pomocy umożliwiających przeprowadzanie
zajęć ruchowych, muzycznych, plastycznych lub technicznych, np. piłki, skakanki,
woreczki, słupki, grzechotki.
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
47
W sali do zajęć powinna znajdować się tablica gładka z liniaturą lub siecią kwadratową
umożliwiającą dziecku naukę pisania. Nauczyciel dobiera środki i narzędzia dydaktyczne
do sali zgodnie z potrzebami oddziału i specyfiką stosowanych metod. Wyposażenie sali
umożliwia prezentację wytworów pracy uczniów, np. sztalugi, parawany, instalacje, tablice
korkowe itp.
Nauczyciel odpowiada za taką aranżację sali do zajęć, która umożliwia i zachęca dzieci do
samodzielnego poszukiwania i odkrywania wiedzy. Wystrój sali ma charakter zmienny,
odzwierciedla aktualną tematykę pracy dzieci. Zawiera elementy przygotowane przez
nauczyciela i uczniów. Nauczyciel usuwa zbędne elementy dekoracji sali i pomoce dydaktyczne,
które aktualnie nie służą realizacji programu. Dba, aby wystrój sali stwarzał optymalne
warunki uczenia się. Aranżacja wnętrza, począwszy od ustawienia mebli, a także
elementów dekoracji, umożliwia pracę metodą wybraną przez nauczyciela.
Nauczyciel zobowiązany jest zapoznać się z podstawą programową kształcenia ogólnego
dla edukacji wczesnoszkolnej, która określa osiągnięcia możliwe do uzyskania przez całą
populację dzieci w danym wieku. Dla zapewnienia ciągłości procesu edukacji nauczyciele
klas I–III powinni znać podstawę programową wychowania przedszkolnego oraz zorganizować
dostosowany do potrzeb dzieci okres ich adaptacji w szkole.
Codzienna praca nauczyciela wyznaczona jest przez realizowany i interpretowany program
nauczania, oparty na podstawie programowej kształcenia ogólnego dla edukacji
wczesnoszkolnej. Interpretacja programu to dostosowanie sposobów osiągania celów,
czyli efektów do indywidualnych potrzeb i możliwości uczniów. Nauczyciel, diagnozując
umiejętności uczniów, ich możliwości i potrzeby, może tak organizować ich pracę, aby
uczniowie osiągnęli cele wykraczające poza treści określone w podstawie programowej.
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
48
Komentarz do podstawy programowej wychowania
przedszkolnego i edukacji wczesnoszkolnej
Dorota Dziamska, Małgorzata Małyska, Małgorzata Wróblewska, Janusz Woźniak
Podstawa programowa jest dokumentem prawnym, wydanym przez ministra edukacji
narodowej w formie rozporządzenia. Podstawa, dla wychowania przedszkolnego i I etapu
edukacyjnego, została opracowana według definicji wynikającej z prawa oświatowego
i zawiera:
1.    Obowiązkowe cele kształcenia i treści nauczania, w tym umiejętności opisane
w formie ogólnych i szczegółowych wymagań dotyczących wiedzy i umiejętności,
które powinien posiadać uczeń po zakończeniu danego etapu edukacyjnego.
2.    Zadania wychowawczo-profilaktyczne szkoły:
• uwzględniane w programach wychowania przedszkolnego, programach
nauczania i podczas zajęć z wychowawcą;
• umożliwiające ustalenie kryteriów ocen szkolnych i wymagań egzaminacyjnych.
3.    Warunki i sposób realizacji podstaw programowych.
Cele ogólne
Cel ogólny wychowania przedszkolnego oraz cel ogólny edukacji wczesnoszkolnej zawierają
syntetyczne ujęcie istoty organizacji procesu rozwoju dziecka w kontekście fenomenologicznej
koncepcji człowieka4. Przedszkole i szkoła wspierają całościowy rozwój dziecka,
którego aktywność wyraża się w trzech formach: poznawania tego, co prawdziwe,
czynienia dobra oraz kształtowania piękna. Cele główne odnoszą się także do dziecka
jako podmiotu edukacji – osoby odkrywającej swoje możliwości i sens własnego działania.
Edukacja w przedszkolu i klasach I–III nastawiona jest zatem na holistyczny rozwój
dziecka. Jej cel, zaakcentowany w początkowych zapisach podstawy programowej,
podkreśla podmiotowość dziecka w procesie edukacji, wyznaczając przedszkolu i szkole
obowiązek respektowania takiego podejścia.
Ukierunkowując edukację na rozwój, w konstrukcji podstawy przyjęto zapisy celów rozwojowych,
usytuowane w poszczególnych integralnych obszarach: fizycznym, emocjonalnym,
społecznym i poznawczym. Uczyniono tak zarówno w podstawie wychowania
przedszkolnego, jak i podstawie edukacji wczesnoszkolnej, co jest spójne z ideą obszarów
integralnego rozwoju ucznia, przyjętą w odniesieniu do całej podstawy kształcenia ogólnego.
Zatem rozwój dziecka i jego wsparcie – to najważniejsze zagadnienie, które zostało
szeroko opisane w postaci zadań.
4 Za prof. R. Więckowskim, odwołanie do R. Ingardena, Książeczka o człowieku, Kraków, 1987.
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
49
Zadania wychowawcze
To bardzo ważna część podstawy programowej, dotycząca organizacji procesu edukacji.
Stanowi bazę do budowy programów wychowawczych oraz określa wszystkie wymagania,
jakim mają sprostać przedszkole i szkoła, tworząc warunki i środowisko uczenia się
dzieci. Wszystkie zadania zapisane w dokumencie są realizowane w codziennej pracy,
a za ich wykonanie odpowiedzialni są nauczyciele i dyrektorzy. W zakresie realizacji zadań
wychowawczych zarówno przedszkole, jak i szkoła, powinny ściśle współpracować
z rodzicami. Współpraca ta winna prowadzić do uwzględniania i respektowania celów
i wartości wychowawczych, realizowanych przez rodziców w odniesieniu do ich dziecka,
a jednocześnie budować środowisko wsparcia dla formowania się młodego człowieka.
Przykłady zadań przedszkola
„Tworzenie sytuacji sprzyjających rozwojowi nawyków i zachowań prowadzących do samodzielności,
dbania o zdrowie, sprawność ruchową i bezpieczeństwo, w tym bezpieczeństwo
w ruchu drogowym”.
„Współdziałanie z rodzicami, różnymi środowiskami, organizacjami i instytucjami uznanymi
przez rodziców za źródło istotnych wartości, na rzecz tworzenia warunków umożliwiających
rozwój tożsamości dziecka”.
Przykłady zadań szkoły względem edukacji wczesnoszkolnej
„Planowa realizacja programu nauczania szanująca godność uczniów, ich naturalne indywidualne
tempo rozwoju, wspierająca indywidualność, oryginalność, wzmacniająca
poczucie wartości, zaspokajająca potrzebę poczucia sensu aktywności własnej i współdziałania
w grupie”.
„Systematyczne uzupełnianie, za zgodą rodziców, realizowanych treści wychowawczych
o nowe zagadnienia, wynikające z pojawienia się w otoczeniu dziecka zmian i zjawisk
istotnych dla jego bezpieczeństwa i harmonijnego rozwoju”.
Treści zapisane w postaci efektów kształcenia
W przypadku przedszkola efekty kształcenia zostały przedstawione w kolejnych obszarach
rozwoju dziecka: fizycznym, emocjonalnym, społecznym i poznawczym. Język efektów,
zgodnie z definicją zawartą w podstawie programowej, może posłużyć nauczycielowi do
opisu osiągnięć dziecka w końcowej fazie edukacji przedszkolnej. Poprzez długofalowy
proces obserwowania dziecka, diagnozowania w trakcie codziennych zajęć nauczyciel
dostrzega zmiany w rozwoju. Potrzeba stałej obserwacji i diagnozowania została zapisana
w warunkach i sposobie realizacji pracy przedszkola.
Przykłady osiągnięć dziecka na koniec wychowania przedszkolnego
Fizyczny obszar rozwoju dziecka
Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole:
„wykonuje czynności takie jak: sprzątanie, pakowanie, trzymanie przedmiotów jedną
ręką i oburącz, małych przedmiotów z wykorzystaniem odpowiednio ukształtowanych
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
50
chwytów dłoni, używa chwytu pisarskiego podczas rysowania, kreślenia i pierwszych
prób pisania”.
Emocjonalny obszar rozwoju dziecka
Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole:
„zauważa, że nie wszystkie przeżywane emocje i uczucia mogą być podstawą do podejmowania
natychmiastowego działania, panuje nad nieprzyjemną emocją, np. podczas
czekania na własną kolej w zabawie lub innej sytuacji”.
Społeczny obszar rozwoju dziecka
Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole:
„używa zwrotów grzecznościowych podczas powitania, pożegnania, sytuacji wymagającej
przeproszenia i przyjęcia konsekwencji swojego zachowania”.
Poznawczy obszar rozwoju dziecka
Dziecko przygotowane do podjęcia nauki w szkole:
„odróżnia elementy świata fikcji od realnej rzeczywistości, byty rzeczywiste od medialnych,
byty realistyczne od fikcyjnych”.
Aby określić postępy w rozwoju, nauczyciel obserwuje aktywności dzieci podczas zabawy.
Obserwacja taka nie może być chwilowa, sporadyczna, ale powinna być systematycznym
procesem, tak jak systematyczna jest aktywność dzieci. Obserwując zabawę dzieci, jej początek,
przebieg i zakończenie, możemy odnieść się jednocześnie do doświadczeń z każdego
obszaru rozwoju i określić, czy umiejętność zapisana w podstawie już się pojawiła.
Przykłady efektów kształcenia – edukacja wczesnoszkolna
W przypadku edukacji wczesnoszkolnej efekty kształcenia zostały uporządkowane
w kategoriach nazwanych według konwencji poszczególnych edukacji przedmiotowych
(za prof. R. Więckowskim) i przedstawione jako konsekwencja celów ogólnych rozwoju.
Język efektów kształcenia, zgodnie z definicją zawartą w podstawie, może posłużyć
nauczycielowi do konstruowania oceny opisowej. W długofalowym procesie obserwowania
dziecka, diagnozowania podczas codziennych zajęć nauczyciel dostrzega zmiany
w rozwoju dziecka i jego postępy w obrębie poszczególnych edukacji. Potrzeba stałej
obserwacji oraz diagnozowania została zapisana w warunkach i sposobie realizacji pracy
w edukacji wczesnoszkolnej.
Edukacja polonistyczna
[dziecko] „eksperymentuje, przekształca tekst, układa opowiadania twórcze, np. dalsze
losy bohatera, komponuje początek i zakończenie tekstu na podstawie ilustracji lub przeczytanego
fragmentu utworu”.
Edukacja matematyczna
[dziecko] „rozpoznaje – w naturalnym otoczeniu (w tym na ścianach figur przestrzennych)
i na rysunkach – figury geometryczne: prostokąt, kwadrat, trójkąt, koło; wyodrębnia
te figury spośród innych figur; kreśli przy linijce odcinki i łamane; rysuje odręcznie
prostokąty (w tym kwadraty), wykorzystując sieć kwadratową”.
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
51
Edukacja społeczna
[dziecko] „ocenia swoje postępowanie i innych osób, odnosząc się do poznanych wartości,
takich jak: godność, honor, sprawiedliwość, obowiązkowość, odpowiedzialność,
przyjaźń, życzliwość, umiar, powściągliwość, pomoc, zadośćuczynienie, przepraszanie,
uznanie, uczciwość, wdzięczność oraz inne, respektowane przez środowisko szkolne”.
Edukacja techniczna
[dziecko] „organizuje pracę, wykorzystuje urządzenia techniczne i technologie; zwraca
uwagę na zdrowie i zachowanie bezpieczeństwa z uwzględnieniem selekcji informacji,
wykonywania czynności użytecznych, potrzebnych”.
Analizując zapisy podstawy programowej dotyczące efektów kształcenia, warto zwrócić
uwagę na język i użycie czasowników operacyjnych. Dziecko jako przedszkolak, uczeń
poznaje świat przez działanie, stąd opis tego działania wymaga użycia adekwatnych do
sytuacji, zoperacjonalizowanych form. Zatem „w języku podstawy” dziecko: eksperymentuje,
organizuje, rozpoznaje, sprawdza, wykorzystuje, rysuje, słucha, recytuje, szacuje,
odczuwa, liczy, maluje, konstruuje, opracowuje itp.
Konstrukcja podstawy programowej – źródła
Konstrukcja podstawy programowej dla wychowania przedszkolnego i edukacji wczesnoszkolnej
ma charakter ewolucyjny, nie burzy osiągnięć poprzednich dokumentów
o podstawie programowej, ponieważ odnosi się bezpośrednio do trzech głównych źródeł:
• istoty kształcenia zintegrowanego, zapoczątkowanego reformą w 1999 roku, dopełniając
dokument stosownymi paradygmatami;
• modelu zapisów w formie efektów kształcenia, wprowadzonego reformą w 2009
roku;
• koncepcji całościowego kształcenia prof. Ryszarda Więckowskiego – twórcy pedagogiki
wczesnoszkolnej.
Wspomnieć należy, iż odwołanie się do tych trzech źródeł to zabieg celowy. Kształcenie
zintegrowane w edukacji wczesnoszkolnej powinno być oparte na opracowanych
naukowo podstawach i stosownych paradygmatach. Podstawa programowa uzupełnia
poprzednie dokumenty, aby w pełni mogła się zrealizować w praktyce wizja kształcenia
dzieci według koncepcji prof. Ryszarda Więckowskiego.
Koncepcja całościowego kształcenia prof. Ryszarda Więckowskiego
Opracowana w Polsce, zwarta i w pełni opisana koncepcja kształcenia zintegrowanego,
oparta na odkrytych i zdefiniowanych przez prof. Ryszarda Więckowskiego naturalnych
strategiach uczenia się dziecka, stała się podstawą konstrukcji podstawy programowej
dla wychowania przedszkolnego i edukacji wczesnoszkolnej.
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
52
Strategia percepcyjno-odtwórcza5
Styl uczenia, który sprowadza się do przyswajania przekazywanych przez nauczyciela
określonych treści i odtwarzania ich przez dzieci, charakteryzuje się schematem, w którym
nauczyciel zadaje pytania, naprowadza, zadaje zadanie, a dziecko podejmuje się aktywności
wykonawczej – wykonuje polecenie, zadanie. Ta strategia nie powinna być strategią
wiodącą w edukacji wczesnoszkolnej, ponieważ jej schemat przypomina koncepcję behawioralną
rozwoju – jest bodziec, to jest reakcja.
Jeżeli dziecko chce spontanicznie odtworzyć po śladzie ruch ręki nauczyciela pokazującego
sposób rysowania kota, to takiego wyboru dokonuje samodzielnie – jest osobą wolną
i czyni to, co je zainteresowało. W takiej sytuacji samo i naturalnie posługuje się strategią
percepcyjno-odtwórczą, w wyniku której powstanie ogólny obraz kota. Za chwilę jednak
dokona przekształcenia obrazu kota zgodnie z istotą swojej ekspresji twórczej. Jeżeli
natomiast strategią percepcyjno-odtwórczą posługuje się nauczyciel w swej codziennej
pracy z całą grupą dzieci, w odniesieniu do organizacji zajęć, to działanie takie pozostaje
w sprzeczności z naturą dziecka. „Naturą dziecka, istoty żywej, jest aktywność własna”
(prof. R. Więckowski). Aktywność dzieci w przypadku tego paradygmatu jest „zewnętrznie
sterowana”, najczęściej przy pomocy poleceń: „otwórzcie książki”, „wykonajcie ćwiczenia”.
Zewnętrzny efekt takiej aktywności dzieci to wiedza, umiejętności, które w zapisie
osiągnięć przyjmują formę typu: uczeń wie, umie, potrafi.
Strategia percepcyjno-odtwórcza nie powinna być wiodącą strategią uczenia dzieci.
Została nazwana podejściem zadaniowym, uczeniem „po śladzie”. Paradygmat ten jednak
umożliwia przekaz informacji potrzebnych do własnej i twórczej aktywności dzieci,
i w tym kontekście jest niezbędnym elementem edukacji wczesnoszkolnej.
Strategia percepcyjno-wyjaśniająca
Istotą tej strategii jest relacja nauczyciel – uczeń. Kreatorem sytuacji edukacyjnych jest
uczeń, który w swym spontanicznym poznawaniu zadaje pytania służące rozwiązaniu
problemu, dopełnieniu rozumowania brakującą informacją. Pytania te to np.: „dlaczego?
co by się stało, gdyby? co należy zrobić, aby?”. Nauczyciel, pozostając w stałej relacji
z uczniami, wykorzystuje tę sytuację, stymulując rozwój myślenia krytycznego młodego
człowieka. Paradygmat ten odwołuje się do wyobraźni dziecka i jest niezbędny do jego
rozwoju. We wczesnej edukacji (przedszkolnej i szkolnej) dziecko przechodzi stopniowo
od percepcyjno-odtwórczego sposobu uczenia się przez „okazje edukacyjne”, czyli strategię
percepcyjno-wyjaśniającą, w kierunku uczenia się percepcyjno-innowacyjnego.
Strategia percepcyjno-innowacyjna
To najważniejszy paradygmat w kształceniu zintegrowanym, którego podstawą jest pedagogiczne
podejście sytuacyjne. Zadaniem nauczyciela jest kreowanie tzw. okoliczności
zaskakujących dziecko, tworzących zainteresowanie, zaciekawienie, motyw do dalszej aktywności.
Podejście sytuacyjne zawiera w sobie pewną nieokreśloność – dziecko w sytuacji
innej, nowej odkrywa rozbieżność pomiędzy dotychczasowym a aktualnym doświadczeniem.
Wychodzi poza dostarczone mu informacje, dokonuje transgresji, podejmuje
działania innowacyjne. Nauczyciel jest inspiratorem myślenia twórczego, jednocześnie
5 Na podstawie: R. Więckowski, Pedagogika wczesnoszkolna, Warszawa, 1995.
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
53
aktualizując je jako odkrywanie nowych zależności, pojęć, funkcji, rzeczy. Aktywność
twórcza jest wskaźnikiem percepcyjno-innowacyjnego uczenia się dzieci i doprowadza
do określonych zmian w otoczeniu, które są zgodne z jego oczekiwaniami i potrzebami
poznawczymi. Rozwój dziecka polega na stopniowym przechodzeniu od percepcyjno-odtwórczego
sposobu uczenia się do percepcyjno-innowacyjnego.
Koncepcja kształcenia zintegrowanego
• Podstawowym założeniem koncepcji kształcenia zintegrowanego jest konieczność
wieloaspektowej, wielokierunkowej aktywizacji dziecka, potrzeba stałego
diagnozowania osiągnięć rozwojowych, wspieranie funkcji stymulujących rozwój.
• Elementem integrującym poszczególne kierunki edukacji jest język w aspekcie
semiotycznym. Dziecko, ujmując całościowo rzeczywistość, odczuwa potrzebę
wyrażania swoich doznań i przeżyć za pomocą systemu znaków. Są to znaki języka
mówionego, stosunków wielkościowych, geometrycznych, ilościowych, technik
plastycznych, ekspresji ruchowej, muzycznej itd.
• Integracja ma charakter czynnościowy, treściowo-organizacyjny, metodyczny.
Nauczyciel tak organizuje sytuacje edukacyjne, aby uczniowie podejmowali się
różnorodnych czynności rozwijających ich aktywność percepcyjno-innowacyjną.
• Aspekt treściowy integracji obejmuje proces kształcenia języka dziecka w wymiarze
semiotycznym. Nauczyciel wzbogaca język ucznia, biorąc pod uwagę jego
zainteresowania i fizjologiczny stopień zmęczenia, różnicując formy aktywności
i w tych warunkach tworzy scalony obraz świata.
• Aspekt organizacyjny integracji dotyczy przemiennego stosowania różnorodnych
wielokierunkowych form aktywności dzieci. Wielokierunkowość form aktywności
zapewnia stopniowe i naturalne uczenie się kolejno czynności prostych,
a później złożonych.
Proces uczenia oparty jest na różnych formach aktywności uczniów (integracja czynnościowa),
oddziałuje na wszystkie sfery osobowości uczniów (integracja psychiczna). Zakłada
integrowanie różnych strategii oraz metod uczenia się (integracja metodyczna).
Wynikiem wielokierunkowej aktywności dzieci staje się wiedza o charakterze zintegrowanym
(integracja treściowa).
Zewnętrznym wskaźnikiem rozwoju dziecka są jego umiejętności zapisane językiem efektów
kształcenia, co pomaga nauczycielowi w przygotowaniu opisu osiągnięć w rozwoju
ucznia (ocena opisowa).
Ocenianie rozwoju ucznia w edukacji wczesnoszkolnej
I.    Ocenianie w edukacji wczesnoszkolnej uwzględnia całościowy (holistyczny) rozwój
ucznia, którego szczególnymi, ale nie jedynymi, przejawami są osiągnięcia szkolne.
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem
54
II.    Ocenianie ma uwzględniać wszechstronny, indywidualny rozwój ucznia; wspierać go
zarówno w aktywności poznawczej, jak i formacyjnej (wychowawczej).
III.    Ocenianie na etapie edukacji wczesnoszkolnej stanowi integralny element procesu
edukacji, powinno więc odbywać się w sytuacjach naturalnych i właściwych dla dzieci,
przede wszystkim w zabawie i realizacji zadań edukacyjnych.
IV.    Edukacja wczesnoszkolna ma być realizowana w formie nauczania zintegrowanego,
które oparte jest na potrzebie stałego diagnozowania osiągnięć rozwojowych ucznia,
wspieranie funkcji stymulujących rozwój i odrzucenie funkcji selekcyjnych.
V.    Opisane założenia sugerują, że jednym z podstawowych sposobów pozyskiwania informacji
na temat rozwoju ucznia powinna być systematyczna obserwacja prowadzone
przez nauczyciela.
VI.    Ocenianie w klasach I–III ma charakter bieżący, sumujący (semestralny), klasyfikacyjny
(na zakończenie roku szkolnego) i powinno spełniać następujące warunki:
1) Ocenianie bieżące w klasach I–III ma charakter opisowy, oparty na słowie.
Ocena opisowa ma mieć funkcję formatywną i motywacyjną. Wewnątrzszkolny
system oceniania respektuje specyfikę i charakter oceniania w klasach I–III.
2) Proces oceniania dostarcza informacji o postępach w nauce, wskazując mocne
i słabe strony, co umożliwia dziecku poznanie swych możliwości i ograniczeń.
Uczeń otrzymuje od nauczyciela informację o sposobie i jakości swojej
aktywności.
3) Zapis oceny opisowej w formie tradycyjnej lub przy wykorzystaniu dziennika
elektronicznego nie może zakłócać przebiegu zajęć z uczniami.
4) Ocenianie bieżące oparte jest na skutecznej komunikacji nauczyciela z uczniem,
respektuje indywidualny charakter nauki dziecka. Uczeń otrzymuje pisemną
lub ustną informację o swoich osiągnięciach. Zastąpienie oceny opisowej wyłącznie
systemem znaków, symboli i uogólnień słowno-wyrazowych nie spełnia
założeń oceny formatywnej. Wymienione formy nie stanowią rzetelnej
informacji dla dziecka o jego postępach w edukacji. Mogą stanowić formę nagrody,
wzmocnienia, sygnału o zakończeniu zadania.
Nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej i przyszły wychowawca danej klasy na II etapie edukacyjnym
nawiązują ze sobą współpracę, aby ustalić strategię przejścia z oceniania opisowego
do oceniania przyjętego na kolejnym etapie. Nauczyciele II etapu edukacyjnego,
rozpoczynając pracę z uczniami klasy IV, organizują uczniom czas na adaptację do nowego
systemu oceniania efektów uczenia się.
Kontekst filozoficzny: Kim jest człowiek? Kim jest dziecko?
W przyjętej koncepcji kształcenia zintegrowanego preferowany paradygmat, określony
mianem percepcyjno-innowacyjnego stylu uczenia się, funkcjonuje w tzw. fenomenologicznym
sposobie myślenia, zawartym już w celu ogólnym wychowania przedszkolnego
i celu ogólnym edukacji wczesnoszkolnej.
Za takim rozwiązaniem przemawiają przesłanki przedstawione przez prof. Ryszarda Więckowskiego,
zakorzenione w sformułowanej przez Romana Ingardena fenomenologicznej
koncepcji człowieka:
Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna
55
• w aktywności uczniów występuje zjawisko „wychodzenia poza dostarczone
informacje”;
• w procesie edukacyjnym symptomatyczną cechą działalności dzieci jest ich aktywność
twórcza;
• założonym efektem aktywności uczniów są obiekty nowe, mające dla nich intencjonalną
wartość;
• sposób aktywności uczniów jest uwarunkowany przez zhierarchizowany system
wartości, nabywany w kontaktach z rzeczywistością i w kontaktach z wytworzonymi
obiektami.
Dziecko w procesie edukacyjnym pokazuje swoją istotę (naturę) poprzez wytwarzanie
obiektów wyrażających atrybuty człowieka, takie jak dobro, piękno. Aktywność dziecka
urzeczywistnia się poprzez poznawanie tego, co prawdziwe, czynienie tego, co dobre,
i kształtowanie tego, co piękne. W ten sposób dziecko nastawione w swej aktywności
na wytwarzanie dzieł użytecznych wyraża swą oryginalność, indywidualność jako twórca
kultury, twórca historii samego siebie.