Biblioteka Szkolna - działania

Dokarmianie ptaków – dostarczanie pożywienia ptakom żyjącym na wolności, zazwyczaj w zimie, gdy krótki dzień oraz niesprzyjające warunki (szczególnie marznący deszcz lub mżawka) nie pozwalają im wystarczająco zaspokoić głodu.

Karma

W polskich warunkach podstawowe rodzaje karmy dla ptaków to:

• nasiona oleiste, zwłaszcza słonecznik – zjadane przez sikory, wróblowate oraz łuszczaki, np. dzwońce, zięby, grubodzioby, gile,

• niesolone słonina, łój lub smalec – dla sikor, dzięciołów, kowalików,

• nasiona zbóż (owsa, prosa itp.) – dla trznadli,

• orzechy – dla sikor, dzięciołów, kowalików,

• mieszanki tłuszczowo-nasienne (np. kule z łoju oraz nasion słonecznika, lnu, prosa itp.),

• owoce: jabłka, jarzębina, rodzynki – dla miękkojadów, przede wszystkim z rodziny drozdowatych, jak kos i kwiczoł.

Argumenty za dokarmianiem ptaków

• Dokarmianie ułatwia ptakom przetrwanie ciężkich warunków zimowych – niskiej temperatury i opadów. Lot aktywny wymaga wiele energii, a równocześnie nie pozwala na gromadzenie wewnątrz ciała znacznych zapasów (niekorzystny wzrost ciężaru). Dlatego dla ptaków, zwłaszcza tych małych, szczególnie ważne jest regularne i wystarczająco obfite odżywianie.

• Zimą dni są krótkie i ptaki mają mniej czasu na zdobycie pokarmu wystarczającego do przetrwania długiej i zimnej nocy.

• Zimą ptaki mają ograniczony dostęp do innych źródeł pokarmu wskutek zalegania pokrywy śnieżnej.

• Karma przygotowana przez człowieka nie jest atrakcyjniejsza niż naturalna i jeżeli ptaki będą miały dostęp do naturalnego pokarmu, to nie będą korzystać z dokarmiania.

• Człowiek silnie wpływa na środowisko, w znacznym stopniu ograniczając naturalną bazę pokarmową, a dokarmianie zwierząt może nieco złagodzić skutki tych niekorzystnych zmian.

• Dokarmiając ptaki, człowiek zbliża się do nich, uczy się, pobudza swoje zainteresowanie i uwrażliwia na przyrodę, a także zyskuje poczucie, że robi coś dobrego.

• Liczniejsza populacja ma większe możliwości przystosowania się do niespodziewanych zmian w środowisku, a niewielkie i lokalne osłabienie doboru naturalnego, wobec wielu negatywnych przekształceń w środowisku będących dziełem człowieka, nie ma wielkiego znaczenia.

Argumenty przeciw dokarmianiu ptaków

• Ptaki są często dokarmiane w sposób przypadkowy i nieprzemyślany, a niewłaściwy rodzaj pokarmu powoduje więcej szkód niż pożytku. Duża ilość chleba w pożywieniu wywołuje poważną chorobę – kwasicę, nieuleczalny u dorosłych ptaków zespół anielskiego skrzydła oraz biegunki, a zjedzenie pokarmu solonego często prowadzi do śmierci wskutek zaburzenia gospodarki wodnej organizmu. Bardzo niebezpieczny jest pokarm zepsuty (np. spleśniały chleb) lub pieczywo namoczone i zamarznięte. Karma dostarczana przez człowieka jest zazwyczaj mało urozmaicona, co powoduje u ptaków niedobory składników pokarmowych i w efekcie osłabienie odporności.

• Dokarmianie zwiększa ryzyko rozprzestrzeniania się chorób, gdyż ptaki gromadzą się w jednym miejscu, poza tym często karma miesza się z odchodami. Do karmników przylatują ptaki różnych gatunków, które w naturze zwykle nie stykają się ze sobą bezpośrednio, rośnie więc ryzyko przenoszenia chorób i pasożytów.

• Karmnik dla małych ptaków, jeżeli jest umieszczony w niewłaściwym miejscu, może stać się karmnikiem dla drapieżników, np. kotów lub krogulców, które szybko się uczą, gdzie można znaleźć łatwy łup.

• Dokarmianie zmienia naturalne zachowania – np. ptaki zimują zamiast odlecieć na południe, tracą wrodzony lęk przed człowiekiem lub też przyzwyczajają się do jednego źródła pokarmu i przestają go poszukiwać. Gdy, np. z powodu gorszej pogody, człowiek przerywa dokarmianie, może to powodować śmierć ptaków oczekujących biernie na pożywienie. Niektóre występujące w Polsce ptaki wodne, np. łabędzie nieme, niemal całkowicie zatraciły instynkt wędrówkowy.

• Dokarmianie ogranicza działanie naturalnej selekcji i przez to osłabia całą populację.

Podstawowe zasady dokarmiania

• Karmnik powinien być regularnie oczyszczany z zalegających resztek jedzenia i odchodów, gdyż ich pozostawienie może sprzyjać szerzeniu się wśród dokarmianych ptaków chorób zakaźnych.

• Karmnik powinien mieć taką konstrukcję, aby chronił karmę przed zawilgoceniem (przed deszczem i śniegiem).

• Karma musi być zawsze świeża, nie zepsuta, nigdy nie solona. Jeżeli nie jest od razu zjadana, należy ją często zmieniać, np. słonina po upływie 2 tygodni jest już zjełczała. Pieczywo należy stosować tylko uzupełniająco, nie jako karmę podstawową.

• Karmnik powinien być umieszczony z dala od krzewów czy innych miejsc stanowiących dobrą kryjówkę dla kotów polujących na ptaki, a równocześnie zapewniać ptakom nieskrępowany dostęp i drogę ucieczki. Zawieszenie karmnika na drucie lub postawienie go na słupie z drucianym kołnierzem ochronnym zainstalowanym od dołu pomoże zapobiegać atakom drapieżników. Nietypowe karmniki typu siatka należy wieszać w miejscach osłoniętych, np. na ganku, pod okapem, na gałęzi samotnego świerka.

• Do wykładania karmy należy wybierać miejsce suche, np. takie gdzie pod ziemią przebiegają rury ciepłownicze. Wilgotne, zamarzające pokarmy uszkadzają ptakom przełyki oraz nadmiernie wyziębiają organizmy. W indywidualnych gospodarstwach, gdzie nie ma niebezpieczeństwa wandalizmu, można przygotować niewielką platformę z desek. Po zakończeniu karmienia można ją odwracać – nie będzie ulegać zaśnieżeniu, a jeśli spód będzie miał inny kolor niż wierzch, stanie się sygnałem, że aktualnie do jedzenia nic nie ma.

• Nie należy dokarmiać ptaków wiosną, latem i jesienią. Zbyt wczesne rozpoczęcie dokarmiania powoduje zaburzenie instynktu wędrówkowego, zwłaszcza u ptaków wodnych.

• Rozpoczęte dokarmianie należy kontynuować przez całą zimę. Na jesieni, do miejsc z pożywieniem ptaki przylatują coraz częściej, a w miarę zbliżania się wiosny coraz rzadziej. Dokarmianie powinno być rozpoczęte najwcześniej w październiku – listopadzie, a zakończone w marcu – na początku kwietnia (krócej na zachodzie Polski, gdzie klimat jest nieco łagodniejszy). Rozpoczęcie dokarmiania powinno być jednak uzależnione nie od daty, ale od pogody. W cieplejszych okresach zimy dokarmianie powinno być mniej intensywne niż podczas mrozu.

• W pobliżu karmnika warto ustawić poidło.